Zmarł profesor Henryk Skolimowski, twórca eko-filozofii

Zmarł Henryk Skolimowski, dnia 6-go kwietnia 2018 r. Profesor filozofii, twórca filozofii ekologicznej.

Był absolwentem Politechniki Warszawskiej (geodezja) i Uniwersytetu Warszawskiego (filozofia), które ukończył w 1959 r.; uczniem sław filozofii polskiej XX w.: prof. K. Ajdukiewicza, prof. W. Tatarkiewicza, prof. T. Kotarbińskiego. Doktorat z filozofii obronił na Uniwersytecie w Oxfordzie w 1964 r. Wyemigrował do USA, gdzie wykładał na Uniwersytecie Południowej Kalifornii (1964-1970) oraz na Uniwersytecie w Michigan w Ann Arbor (1971- 1993). Autor ponad 30-tu książek, tłumaczonych na kilkanaście języków i kilkuset artykułów. W 2015 r. uhonorowany medalem Optime Meritis de Philosophia.

Rodzi się 4-go maja 1930 r. w Warszawie. Wstępuje do harcerstwa. Bierze udział w działaniach Szarych Szeregów w Powstaniu Warszawskim, gdzie cudem unika śmierci chroniąc się prze kulami niemieckiego snajpera. W czasie wojny traci brata, a tuż po wojnie matkę. W zniszczonej Warszawie, w ocalałej od bombardowań bibliotece na Koszykowej, znajduje bezpieczną przystań i odkrywa świat lektur. Czyta klasykę, dramaty, powieści, literaturę psychologiczną i filozoficzną. Wstępuje do średniej szkoły muzycznej, a potem na Wydział Geodezji Politechniki Warszawskiej. Wykształcenie inżynierskie mu nie wystarcza. Chce rozwijać swój umysł. Uczęszcza na seminaria na Uniwersytecie Warszawskim, prowadzone przez takich mistrzów filozofii jak: Kazimierz Ajdukiewicz, Władysław Tatarkiewicz, Stanisław i Maria Ossowscy, Tadeusz Kotarbiński, Leszek Kołakowski. Pod kierunkiem Kotarbińskiego pisze i broni pracę magisterską z zakresu filozofii języka. Nie może znieść ideologicznej atmosfery marksizmu. Korzystając z okazji wyjeżdża za granicę i trafia do Londynu. Dostaje pierwsze stypendium w Oxfordzie (St. Anthony College). Publikuje artykuł krytyczny wobec filozofii marksistowskiej, przez co nie dostaje ponownie paszportu, blokowany przez marksistę Adama Schaffa. Dzięki determinacji Kotarbińskiego udaje mu się jednak ponownie wyjechać. Kontynuuje studia doktorskie w New College, Oxford. Uczęszcza na wykłady Karla Poppera z filozofii nauki. Poznaje Imre Lakatos's i Sir Isaiah'a Berlin'a. W końcu broni doktorat poświęcony polskiej filozofii analitycznej (1964). Wyjeżdża do Ameryki Północnej i rozpoczyna pracę na uniwersytecie Południowej Kalifornii w Los Angeles. Przygląda się rewolucji kulturowej lat 60-tych. Przeprowadza się do Michigan, gdzie obejmuje stanowisko profesorskie na Uniwersytecie w Ann Arbor. Prowadzi seminaria z filozofii nauki i techniki oraz alternatywnych wizji przyszłości. Tworzy nowy kierunek filozofii nieanalitycznej, poświęcony badaniu przyczyn kryzysu relacji między cywilizacją Zachodu a środowiskiem przyrodniczym i kryzysu kultury. W 1974 publikuje esej Ecological humanism, będący manifestem nowej filozofii, bazującej na stwierdzeniu, że Świat jest Sanktuarium. Podróżuje po świecie i poznaje różne kręgi kulturowe, w szczególności Indie. Pisze i publikuje wiele książek, poświęconych całościowej filozofii cywilizacji, kultury, umysłu, religii, ewolucji, wrażliwości ekologicznej. Po zmianie ustrojowej w 1989 przyjeżdża coraz częściej do Polski. Zakłada Towarzystwo Przyjaciół Filozofii Ekologicznej i Katedrę Filozofii Ekologicznej w Łodzi (1992). Mimo braku akceptacji ze strony wielu konwencjonalnych filozofów akademickich, uparcie głosi nowe, ożywcze idee i potrzebę powrotu do idei mądrościowej filozofii życia – królowej nauk.

Eko-filozofia Henryka Skolimowskiego stanowi odpowiedź na zawołanie T. S. Eliot'a: Gdzie jest życie, które zagubiliśmy żyjąc? Gdzie jest wiedza zagubiona w informacjach? Gdzie jest mądrość zagubiona w wiedzy? Książką opublikowaną u progu polskiej transformacji była Nadzieja Matką Mądrych. Jej tytuł dobrze oddaje „rewolucyjny” charakter myśli Profesora, przeciwstawiającej się konwencjonalnym i stereotypowym ujęciom, wybiegając ku żywej, sprzyjającej życiu i zdrowiu, ekologicznej mądrości. Kilka sentencji z tej książki:

Nasze filozofie przyczyniły się do pustki w sferze wartości, stanowiącej obecnie poważne zagrożenie dla naszego przetrwania – jako kultury i jako jednostek.

Filozofia czasu zagrożenia musi być filozofią skierowaną ku ocaleniu, musi być filozofią konstruktywną, a nie tylko analizą. Analizę można uprawiać bez końca. Aż do czasu całkowitego zniszczenia życia na ziemi.

Potrzeba nam mądrości, by być odpowiedzialnymi. Potrzebna nam mądrość, by radzić sobie z informacjami. Dziś mamy nadmiar informacji, którego nie jesteśmy w stanie strawić. Jako społeczeństwo cierpimy na nadmiar informacji i niedostatek oświecenia.

Nie można zdobyć mądrości jedynie ją studiując. Zdobywanie mądrości jest jak rzeźbienie w sobie wewnętrznego człowieka.

Kto potrafi dostrzec właściwe wartości i wie z czym je połączyć, wie co naprawdę ma sens – jest filozofem. Niezależnie od tego czy go tak nazwiemy.

Czymże jest mądrość? Nawet mędrcy odpowiadają z wahaniem. Zacząć można od tego, że mądrość to posiadanie właściwej wiedzy. Jednakże mądrość to także właściwy stan bytu. Mądrość to równowaga pomiędzy naszym byciem a innymi bytami ludzkimi i całym kosmosem. Nie unikajmy takich terminów jak „kosmos", bowiem jesteśmy stworzeniami kosmicznymi i dopóki na nowo nie odnajdziemy w nim miejsca, jest mało prawdopodobne, byśmy w sobie zaleźli pokój oraz ów rodzaj równowagi, który nazywamy mądrością.

Wszystkie poważne błędy mają charakter filozoficzny lub religijny.

Mądrość naszych czasów powinna wcielić mądrość ekologiczną i odpowiedzialność ekologiczną.

Do ostatnich dzieł Profesora należą: Philosophy for a New Civilisation (2005), Let There Be Light: The Mysterious Journey of Cosmic Creativity (2010) oraz autobiografia The Lotus and the Mud: Autobiography of a Philosopher (2011) - nie przetłumaczone jeszcze na język polski, podobnie jak i jego opus magnum The Participatory Mind: A New Theory of Knowledge and of the Universe (1994). W 2014 Profesor napisał też jeszcze słowo wstępne do książki Sir Juliana Rose W Obronie Życia.

W 2015 r. profesor Skolimowski został odznaczony medalem Optime Meritis de Philosophia, przyznanym na X Polskim Zjeździe Filozoficznym dla najwybitniejszych filozofów polskich XX- go wieku. W 2016 r. zaczął chorować na demencję. Wielki i wybitny kwiat umysłu zaczął więdnąć. Ostatnie półtora roku życia spędził w domu opieki w Świdrze (Otwock), gdzie właśnie zmarł, miesiąc przed swoimi 88-ymi urodzinami.

Jego opus magnum Umysł partycypujący i Eko-filozofia Żyjąca są wznawiane na świecie (La Mente Participativa, wyd. Atalanta, 2016; Filosofia Viva, Atalanta 2017). Cześć pamięci wielkiego polskiego filozofa! Który mimo swej światowości, swojej polskości nigdy się nie wyparł i był z niej dumny. Pisał: Po spędzeniu dwudziestu siedmiu lat za granicą, w którym to okresie smakowałem różnych kultur – brytyjskiej przez sześć lat, amerykańskiej przez dwadzieścia lat, brazylijskiej, meksykańskiej, hinduskiej, greckiej, fińskiej; w okresie, kiedy podziwiałem osiągnięcia innych narodów – szczególnie materialne – jestem dumny, że urodziłem się Polakiem, że zostałem wykarmiony wartościami i ideałami, które często wydają się niepraktyczne, a które jednak pozwalają człowiekowi stać z podniesioną głową i patrzeć prosto w gwiazdy.

Zapis fragmentu ostatnich rozmów z profesorem Skolimowskim, które z nim przeprowadziłem w latach 2015 i 2016, dostępny jest na stronie: http://ekobloger.pl/blog/w-stronę-światła-moja-ostatnia-rozmowa-z-profesorem-henrykiem-skolimowskim.

Hasła w Wikipedii z wykazem polskojęzycznych dzieł Profesora:

Henryk Skolimowski: https://pl.wikipedia.org/wiki/Henryk_Skolimowski

Eko-filozofia (wpis mój): https://pl.wikipedia.org/wiki/Eko-filozofia

Polecane kompendia nt filozofii ekologicznej omawiające myśl Henryka Skolimowskiego:

D. Kiełczewski, Ekologia społeczna, Wyd. Ekonomia i Środowisko, 2001, ISBN 83-88771- 12-4

K. Najder-Stefaniak, Wprowadzenie do ekofilozofii, Wyd. SGGW, 2013, ISBN 978-83- 7583-540- 3 (ebook: https://www.epnp.pl/ebook/A07795_wprowadzenie_do_ekofilozofii)

Artykuł oryginalny zamieszczony został na stronie:
http://ekobloger.pl/blog/zmarł-henryk-skolimowski-dnia-6-go-kwietnia-2018-r-profesor-filozofii-twórca-filozofii-ekologicznej