Kompostowanie odpadów - dobry interes czy uciążliwa konieczność?

---

dr inż. Bolesław Maksymowicz
Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Ekologii Miast OBREM w Łodzi

ZAGOSPODAROWANIE ODPADÓW KOMUNALNYCH ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM ODPADÓW ORGANICZNYCH
(Synteza)

 

1. Wprowadzenie

Gospodarowanie odpadami, w rozumieniu ustawy z 27 kwietnia 2001 r o odpadach, to: zbieranie, transport, odzysk i unieszkodliwianie odpadów, w tym również nadzór nad takimi działaniami oraz nad miejscami unieszkodliwiania odpadów.

Według tej samej ustawy (art. 3):

• zbieranie odpadów - to każde działanie, w szczególności umieszczanie w pojemnikach, segregowanie i magazynowanie odpadów, które ma na celu przygotowanie ich do transportu do miejsc odzysku lub unieszkodliwiania

• odzysk - to wszelkie działania, nie stwarzające zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi lub dla środowiska, polegające na wykorzystaniu odpadów w całości lub w części, lub prowadzące do odzyskania z odpadów substancji, materiałów lub energii i ich wykorzystania - przy czym:

  • odzysk energii rozumiany jest jako termiczne przekształcanie odpadów w celu odzyskania energii;

  • termiczne przekształcanie odpadów – jako procesy utleniania odpadów, w tym spalania, zgazowywania, lub rozkładu odpadów, w tym rozkładu pirolitycznego, prowadzone w przeznaczonych do tego instalacjach lub urządzeniach na zasadach określonych w przepisach szczegółowych;

• unieszkodliwianie odpadów - to poddanie odpadów procesom przekształceń biologicznych, fizycznych lub chemicznych w celu doprowadzenia ich do stanu, który nie stwarza zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska,

• recykling - to taki odzysk, który polega na powtórnym przetwarzaniu substancji lub materiałów zawartych w odpadach w procesie produkcyjnym, w celu uzyskania substancji lub materiału o przeznaczeniu pierwotnym lub o innym przeznaczeniu, w tym też recykling organiczny, z wyjątkiem odzysku energii - przy czym:

  • recykling organiczny - to obróbka tlenowa (w tym kompostowanie) lub beztlenowa odpadów, które ulegają rozkładowi biologicznemu ^[1], w kontrolowanych warunkach przy wykorzystaniu mikroorganizmów, w wyniku której powstaje materia organiczna lub metan; składowanie na składowisku odpadów nie jest traktowane jako recykling organiczny.

Ustawa o odpadach definiuje także (art. 3):

• składowisko odpadów - jako obiekt budowlany przeznaczony do składowania odpadów,

• spalarnię odpadów - jako instalację, w której zachodzi termiczne przekształcanie odpadów w celu ich unieszkodliwienia,

  oraz ustanawia zasady gospodarowania odpadami, z których najważniejsze to:

  • zapobieganie powstawaniu odpadów lub ograniczanie ilości odpadów i ich negatywnemu oddziaływaniu na środowisko przy wytwarzaniu produktów oraz podczas i po zakończeniu ich użytkowania (art. 5 pkt. 1 i art. 6),

  • zapewnienie zgodnego z zasadami ochrony środowiska odzysku, jeżeli nie udało się zapobiec ich powstaniu (art. 5 pkt. 2),

  • zapewnienie zgodnego z zasadami ochrony środowiska unieszkodliwienia odpadów, których powstaniu nie udało się zapobiec lub których nie udało się poddać odzyskowi (art. 5 pkt. 3),

  • poddawanie odpadów, z uwzględnieniem najlepszej dostępnej techniki lub technologii ^[2], odzyskowi lub unieszkodliwianiu, w pierwszej kolejności w miejscu ich powstawania, a jeśli jest to niemożliwe - przekazywanie do najbliżej położonych miejsc, w których będą mogły być poddane takiemu odzyskowi lub unieszkodliwieniu (art. 9),

  • zbieranie odpadów w sposób selektywny (art. 10).

Gospodarowanie odpadami realizowane jest w różnych systemach. Systemy te integrują działania wytwórców odpadów, organy administracji lokalnej (zarządzania) i kontroli (sanitarnej, ochrony środowiska) oraz jednostki organizacyjne gminy lub przedsiębiorców w celu zagospodarowania odpadów w sposób zgodny z ww. zasadami i najbardziej racjonalny, tj. najmniej obciążający finansowo wytwórców odpadów. O nowoczesności systemu gospodarki odpadami decyduje znaczenie jakie ma w nim składowanie, a w szczególności co (ilość i rodzaj odpadów), gdzie (rodzaj składowiska) i jak (technologia) jest składowane. Oznacza to, że im więcej odpadów zostało zebrane w postaci zmieszanej i przekazane do składowania na "dzikich wysypiskach" ^[3], bez unieszkodliwiania biologicznego, fizycznego lub chemicznego, tym mniej nowoczesny jest system gospodarki odpadami.

Jak nowoczesna jest gospodarka odpadami komunalnymi w Polsce w świetle tak sformułowanego kryterium nowoczesności? Odpowiedź na to pytanie dają dane Głównego Urzędu Statystycznego (GUS).

 

2. Gospodarka odpadami komunalnymi w Polsce wg danych GUS ze szczególnym uwzględnieniem kompostowania

Dane Głównego Urzędu Statystycznego dają obraz naszej gospodarki odpadami stałymi komunalnymi obserwatorowi krajowemu i zagranicznemu, ponieważ są one jedynymi na dzień dzisiejszy, danymi oficjalnymi i ogólnie dostępnymi.

Pozostaje odpowiedzieć na pytanie – na ile dane te są wiarygodne? Można przypuszczać, że podane ilości odpadów komunalnych unieszkodliwionych przez kompostowanie dotyczą odpadów komunalnych zebranych w postaci zmieszanej i w takiej postaci poddanych procesowi kompostowania. Dane GUS nie podają składu morfologicznego odpadów komunalnych (np. średniego dla kraju w danym roku) oraz prawdopodobnie nie obejmują kompostowni przydomowych oraz użytkowanych przez: zakłady zieleni miejskiej, większe parki miejskie, zakłady ogrodnicze i owocowo-warzywne, działkowiczów itd.

Zestawione w tab. 1 dane GUS dotyczą ilości i sposobów zagospodarowania odpadów stałych komunalnych w Polsce dla roku 1995 i roku 1996. 1995 r. jest bazowym dla określenia masy odpadów biodegradowalnych przewidzianych do zredukowania (art. 5 ust. 2 i art. 18 Dyrektywy 1999/31/EC o składowiskach odpadów) docelowo w roku:

• w 2006 r. - do 75% masy odpadów biodegradowalnych z 1995 r. -
• w 2009 r. - do 50 %
• w 2016 r. - do 35 %

Polska negocjuje zrealizowania tych poziomów w latach odpowiednio 2010, 2013 i 2020. Rok 1999 – to ostatni z opisanych w dostępnych ogólnie danych GUS ("Ochrona środowiska 2000", GUS, W-wa, 2000)

Odpady stałe komunalne		Jednostka		Rok
				1995		1999
1	2	3	4	5	6	7	8
1.	Zebrane i wywiezione w roku:	m3	%	43 661 000	100,00	49 219 000	100,00
		t	%	11 351 860 [4]		12 316 900
	a. z budynków mieszkalnych	m3	%	30 608 000	70,10	33 277 000	67,61
	b. wyselekcjonowane:	m3	%	bd		1 629 000	3,31
	– makulatura	m3	%	bd		433 000	0,88
	– szkło	m3	%	bd		443 000	0,90
	– tworzywa sztuczne	m3	%	bd		231 000	0,47
	– metale	m3	%	bd		160 000	0,32
	– inne	m3	%	bd		362 000	0,74
	c. pozostałe	m3	%	13 053 000	29,90	14 313 000	29,08
2.	Unieszkodliwione na składowisku	m3	%	42 886 000	98,22	47 590 000	96,70
		t		11 150 417		11 907 020
3.	Unieszkodliwione w kompostowni	t	%	200 638	1,77	225 000	1,80
4.	Unieszkodliwione w spalarni	t	%	805	0,01
5.	Ludność w Polsce	-		38 609 000		38 654 000
6.	Gęstość odpadów	kg/m3		260,0		250,2
7.	Wskaźniki nagromadzenia	kg/M/rok		294,0		318,6
		m3/M/rok		1,131		1,273

kg/M/rok – uśredniona ilość odpadów stałych komunalnych w kilogramach (kg) wytworzona przez statystycznego mieszkańca Polski (M) w roku

W świetle danych zestawionych w tabl. 1:

1. Ok. 96,7 % obj. odpadów było składowane na składowiskach, z których tylko ok. 2% zbliżało się do wymagań stawianych przez przepisy Unii Europejskiej ^[5].

2. Tylko ok. 3,3 % obj. odpadów było wyselekcjonowane (zebrane selektywnie, wysortowane) z przeznaczeniem do wykorzystania jako surowce wtórne.

3. Tylko 1,8 % wag. wszystkich zebranych odpadów było unieszkodliwione w kompostowniach.

4. Nie zanotowano odzysku energii z odpadów w instalacjach do tego przeznaczonych (np. spalarniach).

O takiej gospodarce odpadami bardzo trudno powiedzieć, że jest nowoczesna.

Dla porównania, zakresie kompostowania odpadów:

1. Wg Przywarskiej [3] stopień upowszechnienia metody kompostowania w różnych krajach świata jest różny i np. w Japonii kompostowaniu poddaje się zaledwie ) 2% odpadów, w Niemczech 2,2 %, we Francji 8%, w Portugalii 17%, w Hiszpanii 16%, w Danii 9%.

2. Wg Jędrczaka [11, 12, 13] w 1995 r.:

   1. z potencjalnej ilości ok. 60 mln. ton wywarzanych w krajach UE odpadów organicznych (w tym zielonych) odzyskiwano ok. 10 mln ton (17%),

   2. z odpadów tych wyprodukowano ok. 4 mln. ton kompostu w kompostowniach przemysłowych i przydomowych,

   3. poziom odzysku opadów organicznych w zbiórce selektywnej jest bardzo zróżnicowany, w różnych krajach UE; największy w Austrii, Belgii (Flandria), Danii, Niemczech i Holandii (dochodzi do 85% całej ilości zbieranych i przetwarzanych odpadów organicznych), najmniejszy w Grecji, Irlandii, Hiszpanii i Portugalii.

 

3. Kompostowanie i fermentacja beztlenowa odpadów w Polsce wg dostępnych publikacji

Nie wnikając w szczegóły techniczne, organizacyjne i ekonomiczne ^[6], zinwentaryzowano większe instalacje (zakłady) do kompostowania (tlenowego rozkładu) i beztlenowego rozkładu (fermentacji metanowej), działające aktualnie w Polsce (tab. 2):

Tab. 2. Rozkład tlenowy (kompostowanie) i beztlenowy odpadów stałych komunalnych w Polsce

Lokalizacja		Technologia, producent, projektant (kraj)	Rodzaj odpadów komunalnych	Wydajność
1	2	3	4	5
1.	Białystok	kontenerowa KNEER - HORSTMANN (Polska)	– roślinne zebrane selektywnie, – osady ściekowe	24 tys. t/rok*
2.	Braniewo	pryzmy energetyczne - SWECO (Szwecja)	– zmieszane	6 tys. t/rok
3.	Czarnków	pryzmowa polowa	– "zielone"	bd.
4.	Elbląg	pryzmy energetyczne - SWECO (Szwecja)	– zmieszane
5.	Gdańsk Szadółki	pryzmowa polowa	– "zielone"	5 tys. t/rok
6.	Gorzów Wlkp.	pryzmowa zamknięta – ACMB (Francja) / ARKA KONSORCJUM (Polska)	– zmieszane – roślinne zebrane selektywnie, – roślinne wysortowane ze zmieszanych – osady ściekowe
7.	Grodzisk Maz.	z biostabilizatorem bębnowym obrotowym - MAKRUM Dano (Polska)	– zmieszane	90 t/dobę
8.	Grudziądz	pryzmy energetyczne	– zmieszane	25 tys. t/rok
9.	Inowrocław	kontenerowa KNEER – HORSTMANN (Polska)	– roślinne zebrane selektywnie – roślinne wysortowane ze zmieszanych, – osady ściekowe	bd.
10.	Katowice	z biostabilizatorem bębnowym obrotowym – M-U-T Dano (Austria)	– zmieszane	240 t/dobę
11.	Kobierniki k/Płocka	z biostabilozatorem bębnowym obrotowym HORSTMANN / ARKA KONSORCJUM (Polska)	– zmieszane – roślinne wysortowane ze zmieszanych, – osady ściekowe
12.	Kołobrzeg	z biostabilizatorem bębnowym obrotowym – MAKRUM Dano (Polska)	– zmieszane	90 t/dobę
13.	Kraków Płaszów	kontenerowa – M-U-T KYBERFERM (Austria)	– roślinne zebrane selektywnie, – "zielone"	10 tys t/rok
14.	Łężyce k/Wejherowa	pryzmowa polowa	– "zielone"	6 tys. t/rok
15.	Łódź	pryzmowa polowa	– "zielone"	6 tys. t/rok
16.	Machnacz k/Włocławka	korytowa (boksy) zamknięta z przerzucaniem przy pomocy ładowarki – ARKA KONSDORCJUM	– roślinne wysortowane ze zmieszanych – osady ściekowe	47,5 tys. t/rok odp. zmiesz. i 4,3 tys. ton osadów ściekowych.
17.	Police k/Szczecina (rozruch technologiczny)	pryzmowa zamknięta – ARKA KONSORCJUM (Polska)	– roślinne zebrane selektywnie – roślinne wysortowane ze zmieszanych – "zielone"	bd.
18.	Puławy	pryzmowa polowa	– "zielone"	bd.
19.	Puławy	fermentacja beztlenowa w komorach – EKOSYSTEM (Polska)	– roślinne zebrane selektywnie – roślinne wysortowane ze zmieszanych – osady ściekowe	22 tys. t/rok
20.	Racula k/Zielonej Góry (6 km)	komorowa otwarta z napowietrzaniem KKO-100/A BIPROWOD (Polska)	– zmieszane	100 t/dobę
21.	Radom	pryzmowa polowa	– "zielone"	5 tys. t/rok
22.	Sopot	pryzmowa polowa	– "zielone"	6 tys. t/rok
23.	Suwałki	z biostabilizatorem bębnowym obrotowym - MAKRUM Dano (Polska)	– zmieszane	90 t/dobę
24.	Świętochłowice	kontenerowa KNEER - HORSTMANN (Polska)	– roślinne zebrane selektywnie – roślinne wysortowane ze zmieszanych, – "zielone" – osady ściekowe"	bd.
25.	Warszawa Radiowo	z biostabilizatorem obrotowym bębnowym – M-U-T Dano (Austria)	– zmieszane	580 t/dobę
26.	Warszawa ul. Gwarków ZUOSK	korytowa z automatyczn. sterowaniem przerzucania kompostu	– zmieszane	bd.
27.	Warszawa ul. Marywilska	pryzmowa polowa	– "zielone"	5 tys. t/rok
		kontenerowa "ABU 3+1" - ANLAGENBAU UMWELT-PROJEKT GmbH (Niemcy) – doświadczalna	– roślinne zebrane selektywnie – roślinne wysortowane ze zmieszanych	bd
28.	Warszawa ul. Tobruk	pryzmowa polowa	– "zielone"
29.	Zabrze	kontenerowa KNEER - HORSTMAN (Polska)	– roślinne zebrane selektywnie – "zielone" – osady ściekowe	24 tys. t/rok (8 szt.)
30.	Zgorzelec	fermentacja bezlenowa w komorach	– roślinne zebrane selektywnie – roślinne wysortowane ze zmieszanych – osady ściekowe	10 tys. t/rok
31.	Żywiec	kontenerowa - M-U-T HERRHOF (Austria)	– roślinne zebrane selektywnie – "zielone"	1,4 tys. t/rok

* wydajność całego zakładu

Wg OTZO "3R" kompostownie są także w:

1. Olsztynie – kontakt: Urząd Miasta, Jana Pawła II, 10-101 Olsztyn, tel. (0-89) 527-31-11; Wydział Ochrony Środowiska, Olsztyn, pl. Jana Pawła II 1 pok.218, tel. (0-89) 527-50-82, 527-31-11 wew. 324.

2. Lądku Zdroju – kontakt: Urząd Miasta i Gminy, Rynek 31, 57-540 Lądek Zdrój, tel. (0-74) 814-63-00, 814-64-45.

3. Dębicy - Powiatowy Kompleks Śmieciowy. Kompostownia w Paszczynie. Kontakt: Urząd Miasta, Parkowa 28, 39-200 Dębica (woj. Podkarpackie, powiat Dębicki), tel. (0-14) 682-23-26, Urząd Gminy, Rzeszowska 11, 39-200 Dębica (woj. Podkarpackie, powiat Dębicki), tel. (0-14) 670-32-24

Jednostkowy koszt przerobu odpadów w kompostowni działającej w warunkach naturalnych lub sztucznych uzależniony jest od jej przepustowości i wynosi odpowiednio:

Rys. 1. Jednostkowy koszt przerobu odpadów metodą kompostowania w zakładach o różnej przepustowości
(źródło: OBREM Łódź)

 

Podsumowanie i uwagi końcowe

1. Można przyjąć, że w roku 1995 (bazowym):
   • w masie 11,4 mln ton zebranych odpadów komunalnych było średnio 5,2 mln ton odpadów biodegradowalnych (ok. 45%);
   • unieszkodliwiono przez kompostowanie ok. 0,2 mln ton odpadów zmieszanych czyli ok. 0,09 mln. ton odpadów biodegradowalnych (ok. 0,017 % wag).

2. Z danych GUS wynika, że:
   • w Polsce dominuje kompostowanie odpadów zmieszanych, jako unieszkodliwianie biologiczne,
   • ilość odpadów unieszkodliwionych przez kompostowanie to 1,77÷1,8 % wag odpadów wytworzonych w danym roku (200,6 – 225,0 tys. ton).

3. Przed Polską stoi trudne i kosztowne zadanie zredukowania w procesach tlenowego lub beztlenowego rozkładu lub termicznego przekształcenia lub ich kombinacji:
   • ok. 1,3 mln. ton odpadów biodegradowalnych najpóźniej do roku 2010 (14- krotny wzrost w stosunku do 1995 r.);
   • ok. 2,6 mln ton – najpóźniej do roku 2013 (29-krotny wzrost);
   • ok. 3,5 mln. ton – najpóźniej do roku 2020 (39-krotny wzrost).

4. Wyprodukowanie kompostu o wysokich walorach nawozowych, możliwego do użycia pod uprawy zależy od właściwego procesu kompostowania, w tym:
   • zapewnienia odpowiedniego składu chemicznego odpadów,
   • utrzymywania właściwej wilgotności masy kompostowej,
   • właściwą regulację stosunków powietrznych,
   • udział odpowiednich mikroorganizmów w procesie,
   • odpowiednią temperaturę przebiegu kompostowania.

5. Komposty z odpadów komunalnych mają z reguły zbyt dużo fosforu i potasu w stosunku do ilości azotu. Fakt ten nie dyskwalifikuje jednak kompostu jako nawozu rolniczego:
   • w kompoście wyprodukowanych z wyselekcjonowanych odpadów roślinnych nie stwierdza się ilości zanieczyszczeń dyskwalifikujących kompost jako nawóz rolniczy; po poddaniu takiego kompostu procesowi uszlachetniania (przesiewanie i wzbogacanie w składniki nawozowe) jego ziarnistość i właściwości zbliżone będą do zasobnej w związki humusowe ziemi "próchniczej",
   • w kompoście wytworzonym w biostabilizatorze z odpadów mieszanych nie selekcjonowanych, ilość i rodzaj zanieczyszczeń w kompoście może (ale nie musi) wyraźnie ograniczyć możliwość jego wykorzystania rolniczego, sadowniczego itp. Związane jest to z dużym prawdopodobieństwem obecności w odpadach składników niebezpiecznych (np. świetlówek, baterii, lekarstw).

   Ocenę jakości kompostu przeprowadzi się (na dzień dzisiejszy) w oparciu o następujące normy: BN-88/9103-05, BN-88/9103-06, BN-88/9103-07 pkt.6, BN-88/9103-08, BN-89/9103-09, BN-90/9103-10, BN-90/9103-11, BN-90/9103-12, PN-81/C-04570 i PN-1/Z-15005. W normie BN-89/9103-09 wyróżniono trzy klasy jakościowe dla kompostów z odpadków miejskich (tab.3.), dla których określono przedziały wielkości badanych właściwości. Niektóre kryteria zawarte w tej normie są dyskusyjne.

   Tab. 3. Klasy kompostów wytwarzanych z odpadów komunalnych (wg BN-89/9103-09)

   Wyszczególnienie	Klasa I		Klasa II		Klasa III
   	kompost drobny	kompost gruby	kompost drobny	kompost gruby	-
   2	3	4	5	6	7
   pH w H2O	6,5 – 8	6,5 - 8	6,5 - 8	6.5 - 8	6 - 9
   Wielkość cząstek [mm]	0 – 15	15 – 25	0 - 15	15 - 25	0 - 40
   Wilgotność [%]	25 – 40	25 – 40	25 - 40	25 - 40	50
   Substancja organ. [%]	> 40	> 40	30 - 40	30 - 40	> 20
   Węgiel organicz. C [%]	> 18	> 18	13 - 18	13 - 18	> 8
   Azot organiczny N [%]	> 0,8	>0,8	0,6 - 0,8	0,6 - 0,8	> 0,3
   P2O5 [%]	> 0,6	> 0,6	0,4 - 0,6	0,4 - 0,6	> 0,3
   K2O [%]	> 0,2	> 0,2	0,1 - 0,2	0,1 - 0,2	> 0,1
   Szkło [%]	< 0,5	< 0,5	0,5 - 1	0,5 - 1	< 2
   Kadm Cd [ppm]	< 5	< 5	5 - 15	5 - 15	< 25
   Chrom0 Cr [ppm]	< 300	< 300	300 - 500	300 - 500	< 800
   Miedź Cu [ppm]	< 300	< 300	300 - 600	300 - 600	< 800
   Nikiel N [ppm]	< 100	< 100	100 - 200	100 - 200	< 200
   Ołów Pb [ppm]	< 350	< 350	350 - 500	350 - 500	< 800
   Cynk Zn [ppm]	< 500	< 1500	1500-2500	1500-2500	< 2500

   Dyskusyjne są:

   • przedziały uziarnienia kompostu i wyróżnienia w klasach I i II podklas "kompost drobny" o uziarnieniu 0÷15 mm i "kompost gruby" o uziarnieniu 15÷25 mm. O ile w "kompoście drobnym" udział frakcji zbliżonej do górnej granicy uziarnienia (15 mm) traktować można jako marginalny, o tyle w "kompoście grubym" przedział wielkości ziarn to 15÷25 mm. Przy takim uziarnieniu trudno mówić o kompoście. Są to rozdrobnione resztki roślinne. Duży udział frakcji grubych świadczy o niewłaściwym przebiegu procesu kompostowania lub o złym doborze odpadków do kompostowania. Podklasy "komposty grube" nie powinny być wyróżniane. Dla celów rolniczych kompost powinien mieć uziarnienie zbliżone do zasobnej w związki humusowe ziemi "próchniczej";

   • przedziały zawartości metali ciężkich w kompoście: np przy zawartych w normie górnych przedziałach zawartości tych metali istnieje możliwość stosowania kompostów w dawkach poniżej 5 t/ha. Przy takich dawkach maleje wartość nawozowa kompostu. Stosowanie kompostu w dawkach zalecanych w praktyce rolniczej (20÷30 t/ha), do użyźniania zieleni miejskiej czy w pracach rekultywacyjnych (50 t/ha), powoduje przekroczenie dopuszczalnych, jednorazowych ilości cynku i miedzi (Kabata-Pendias, Piotrowska. 1984) wprowadzanych do gleby, i to przy stosowaniu kompostu klasy I o najniższej zawartości metali ciężkich. Zawartość tych metali w kompostach jest jednym z najważniejszych kryteriów stosowania w rolnictwie, szerzej w środowisku przyrodniczym. Dlatego tak ważne jest zalecenie minimalizowania zawartości metali ciężkich w kompostach.

     W IUNG opracowane zostały kryteria stopni zanieczyszczenia gleb i roślin metalami ciężkimi (Kabata-Pendias, Piotrowska, Witek).

     Kryteria te stanowią podstawę przy rozpatrywaniu możliwości rolniczego czy innego przyrodniczego wykorzystania kompostów z odpadków miejskich. Zasadą powinna być zawsze ochrona gleb przed nadmiernym ich skażeniem metalami ciężkimi. Istnieje bowiem zależność między zawartością metali ciężkich w glebach i roślinach. W glebach użytkowanych rolniczo skala wzbogacenia gleb w metale ciężkie z tytułu stosowania kompostów nie może docelowo przekraczać I-go stopnia zanieczyszczenia. Przy innym użytkowaniu gleb tolerancja jest większa.

     Tab. 4. Graniczne zawartości metali śladowych w powierzchniowej warstwie gleb (0(20 cm), odpowiadające I stopniowi zanieczyszcz. w mg/kg

     ? Grupa gleby           Metal ?	Pb	Zn	Cu	Ni	Cd
     1	2	3	4	5	6
     a ÷ g b ÷ g c ÷ g	70 100 200	100 200 300	30 50 70	30 50 75	1,0 1,5 3,0
     Dopuszczalne jednorazowe ilości metali wprowadzane do gleby z odpadami w kg/ha - w nawiasie co ile lat.	10 (10)	10 (3)	5 (5)	3 (10)	0,2 (4)

     a ÷ g	gleby bardzo lekkie o zawartości frakcji spławialnej 10%, niezależne od pH, gleby lekkie o zawartości frakcji spławialnej 10 ÷ 20%, gleby bardzo kwaśne (pH 4,5) i kwaśne (pH = 4,6 ÷ 5,5), gleby lekkie o odczynie obojętnym (pH 6,5),
     b ÷ g	gleby średnie o zawartości frakcji spławialnej 21÷35%, bardzo kwaśne (pH 4,5) i kwaśne (pH = 4,6 ÷ 5,5), gleby mineralne organiczne (6 ÷ 10% substancji organicznej); gleby ciężkie o zawartości frakcji spławialnej 35%, bardzo kwaśne (pH 4,5);
     c ÷ g	gleby średnie i ciężkie, słabo kwaśne (pH = 5,6(6,5) lub obojętne, gleby organiczno mineralne i organiczne (o zawartości substancji organicznej wyższej od 10%.

     Zależnie od układu warunków glebowych (oznaczenia a ÷ g, b ÷ g, c ÷ g) zawartości w glebach nie mogą przekraczać: ołowiu i chromu 70 ÷ 200 ppm, miedzi 30 ÷ 70 ppm, kadmu i rtęci 1 ÷ 3 ppm, niklu 30 ÷ 75 ppm. Różnice między aktualną (przed stosowaniem kompostu) zawartością metali ciężkich w określonym układzie glebowym i podanymi wyżej wartościami granicznymi wskażą o ile ppm można dana glebę docelowo "wzbogacić" w konkretny metal ciężki; można przyjąć, że dla wzbogacenia 20 cm warstwy o 1 ppm trzeba wprowadzić na 1 hektar 3 kg określonego pierwiastka.

6. Rozpatrując możliwości rolniczego wykorzystania kompostów uwzględnić należy zawartość metali ciężkich w określonej glebie i w kompoście, a także ustalone w cytowanych opracowaniach IUNG: Dopuszczalne jednorazowe dawki danego metalu i częstotliwość wprowadzania takiej dawki do gleby oraz graniczne wartości dla pierwszego stopnia zanieczyszczenia gleby. Aby dotrzymać kryteria podane przez Kabatę-Pendias i Piotrowską, przy wprowadzeniu 20 t/ha s.m. kompostu, może zawierać najwyżej: 750 ppm Cr, po 500 ppm Zn i Pb, 250 ppm Cu, 150 ppm Ni i po 10 ppm Cd i Hg. Wartości te odbiegają wyraźnie od podanych dla klasy I w BN-89/9103-09.

   Trzeba pamiętać, że w przypadkach, gdy ilości metali ciężkich w kompoście wykluczają jego zastosowanie w rolnictwie, możliwe jest jego wykorzystania do celów nierolniczych np. do rekultywacji: składowisk odpadów, szkód powydobywczych, nasypów kolejo-wych i drogowych, w leśnictwie itp.

 

Źródła:

1. Janka W.: "Gospodarka odpadami – system "PREKO ZG" Zielona Góra", Międzynarodowe Sympozjum Szkoleniowe nt. "Przebudowa systemów gospodarki odpadami", Kiekrz k. Poznania, 15-17 październik 1996 r.

2. sJędrczak A., Haziak K.: "Techniczno-ekonomiczne warunki wyboru technologii fermentacji odpadów komunalnych", IV Międzynarodowe Forum Gospodarki Odpadami nt. "SYSTEMY GOSPODARKI ODPADAMI", Poznań, Piła, 27-30 maj 2001 r.

3. Przywarska R.: "Kompostowanie odpadów i perspektywy rozwoju tej metody w Polsce", Instytut Inżynierii i Technologii Wody, Ścieków i Odpadów , Politechnika Śląska w Gliwicach.

4. "W Płocku ruszył zakład utylizacji odpadów", Przegląd Komunalny 9 (108) / 2000

5. Niedziałkowski A.: "KYBERFERM w Polsce", Przegląd Komunalny 6 (105) / 2000.

6. Niedziałkowski A.: "Technologie kompostowania przyśpieszonego. Porównani systemu KNEER i M-U-T KYBERFERM", Przegląd komunalny 11 (98) / 1999.

7. Alankiewicz T.: " Nowe w Zabrzu", Przegląd Komunalny 11 (98) / 1999.

8. Niedziałkowski A.: "Technika w procesie kompostowania", Przegląd Komunalny 7-8 (94-95) 1999.

9. Skalmowski K.: "Ewolucja gospodarki odpadami komunalnymi", Przegląd Komunalny 3 (114) / 2001.

10. Staszczyk J.: "Kyberferm w Krakowie", artykuł promocyjny M-U-T Stockerau (Austria), Przegląd Komunalny 5 (116) / 2001.

11. Jędrczak A.,Haziak K.: "Fermentacja odpadów komunalnych metodą mokrą", Przegląd Komunalny 5 (116) / 2001.

12. Jędrczak A., Haziak K.: "Mechaniczno-biologiczne przetwarzanie odpadów", Przegląd Komunalny 5 (116) / 2001.

13. Jędrczak A.: "Biologiczne przetwarzanie odpadów", Przegląd Komunalny 6 (117) / 2001.

14. Malara A.: "Ocena efektów unieszkodliwiania odpadów komunalnych w katowickiej kompostowni", Przegląd Komunalny 5 (116) 2001.

15. Chmielewski R.: "Unieszkodliwianie odpadów w pryzmach", Przegląd Komunalny 5 (116) / 2001.

16. Wróblewski M.: "Mechaniczno-biologiczne unieszkodliwianie odpadów w Gorzowie Wlkp.", Przegląd komunalny 5 (116) / 2001.

17. Kaliński T.: "Kompostownie poligonowe na odpady zielone", wyd. OTZO "3R", pt.: "Gospodarka Odpadami. Przykładowe rozwiązania".

18. Główny Urząd Statystyczny : "Ochrona Środowiska", roczniki 1996, 1997, 1998, 1999, 2000.

 

---

 

1. odpady ulegające biodegradacji - to odpady, które ulegają rozkładowi tlenowemu lub beztlenowemu przy udziale mikroorganizmów;

2. o której mowa w art. 143 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska;.

3. nie spełniających wymogów ochrony zdrowia ludzi i środowiska;

4. wielkość obliczona dla przyjętej średniej rocznej gęstości odpadów stałych komunalnych 260 kg/m³, analogicznie do przyjętej przez GUS dla lat 1996-1998;

5. wg raportu OBREM dla Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast na 978 sprawdzonych, formalnie działających składowisk odpadów komunalnych tylko 19 można było uznać za spełniające większość podstawowych wymagań stawianych przez przepisy Unii Europejskiej składowiskom odpadów;

6. są one przedmiotem innych referatów i prezentacji;

    

   ---