Nowe wymagania dotyczące przedsiębiorców i organów administracji publicznej

Prawo Ochrony Środowiska

Łukasz Krzycki
główny specjalista ds. legislacji
Departament Ochrony Środowiska
Ministerstwo Środowiska
NOWE WYMAGANIA DOTYCZĄCE PRZEDSIĘBIORCÓW I ORGANÓW ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Ochrona zasobów środowiska (tytuł II)^[1]
1. Informacje ogólne
1.1. Systematyka ustawy
Systematyka ustawy wyodrębnia zagadnienia ochrony środowiska pod kątem ochrony jakości poszczególnych komponentów środowiska (jak powietrze, ziemia, woda) a także jakości środowiska pod kątem oddziaływania określonych uciążliwości (hałas, pola elektromagnetyczne) oraz problematykę ochrony środowiska widzianą pod kątem stosowania rozwiązań ograniczających przy prowadzonych działaniach oddziaływanie na środowisko w takim zakresie jak emisja, energochłonność i materiałochłonność. W związku z przyjętą systematyką wyodrębniono kolejne dwa tytuły ustawy (tytuł II i III). Obejmują one kolejno problematykę ochrony środowiska widzianą przez pryzmat zapewnienia odpowiednich standardów jakości środowiska oraz ochronę środowiska pod kątem osiągania standardów emisyjnych oraz ograniczania eksploatacji zasobów środowiska.
1.2. Nowe rozwiązania - system ochrony jakości
System ochrony jakości (dotyczy jakości powietrza, powierzchni ziemi, jakości wód, poziomu hałasu i promieniowania elektromagnetycznego) opiera się na generalnie następujących procedurach:
określenie standardów (w drodze aktu normatywnego),
monitorowanie stanu (przy wykorzystaniu m.in. państwowego monitoringu środowiska),
podejmowanie działań zaradczych (np. opracowanie planu osiągnięcia zgodności z wymaganiami).

Całkowitą nowością jest wprowadzenie nowego instrumentu w zakresie instytucji prawnych dotyczących ochrony środowiska, jakim są, mające charakter normatywny plany doprowadzenia do zgodności z wymaganymi standardami (art. 84). Plany te tworzone są dla celu przywrócenia standardu jakości powietrza oraz standardów jakości akustycznej środowiska i ochrony jakości wód. Plany mają charakter aktu normatywnego. Mogą one skutkować bezpośrednio w sferze praw i obowiązków obywateli (np. dodatkowe obowiązki pomiarowe dla przedsiębiorców, ograniczanie czasu trwania pozwoleń ekologicznych lub brak możliwości ich uzyskania).
2. Szczegółowe regulacje dotyczące ochrony jakości
2.1.Ochrona powietrza
Wśród nowych regulacji dotyczących ochrony jakości powietrza na szczególną uwagę zasługuje:
określenie szczegółowego systemu monitorowania jakości powietrza,
wprowadzenie zasady monitorowania poziomu jedynie niektórych substancji w powietrzu,
zastosowanie instytucji normatywnie określonych tzw. marginesów tolerancji w celu zapewnienia systemu sukcesywnego tworzenia planów doprowadzenia jakości powietrza do wymaganych standardów na terenach, gdzie są one niedotrzymane.

Szczegółowo uregulowany ustawą system monitorowania jakości przypisuje zadania w tym zakresie wojewodzie. System oparty jest na zasadzie wyodrębnienie stref, co do których ustawa stawia różne wymagania w zakresie sposobu monitorowania jakości (ostrzejsze wymagania dotyczą aglomeracji). Po raz pierwszy strefy zostaną wyodrębnione do 31.03.2002 r. (art. 11 ust. 1 u.wp.).
Ustawa przewiduje generalne ograniczenie ilości monitorowanych poziomów substancji w powietrzu.
Wskazany jest także system stopniowego opracowywania planów przywrócenia jakości powietrza (z zastosowaniem ww. marginesów tolerancji - art. 89 ust. 2 i 4) Zadania w tym zakresie będzie wykonywał wojewoda. Po raz pierwszy obowiązek przyjęcia programów powstanie do dnia 30.06.2003 r. (art. 11 ust. 2 u.wp.).
2.2.Ochrona jakości powierzchni ziemi
W ustawie po raz pierwszy stosunkowo kompleksowo uregulowano problematykę ochrony powierzchni ziemi.
Na uwagę zasługuje:
zawarcie w art. 105 upoważnienia do określenia standardów jakości gleby (obligatoryjne) i ziemi (znajdującej się pod glebą - fakultatywne) oraz wprowadzenie obowiązku przywracania powierzchni ziemi do wymaganych standardów (wyjątek zanieczyszczenia sprzed 1980 r. - art. 13 u.wp.),
określenie zasad odpowiedzialności za zanieczyszczone grunty, w tym wskazanie przypadków bezwzględnej odpowiedzialności władającego gruntem (właściciela gruntów) oraz przypadków gdy odpowiedzialność ciąży na organie administracji (staroście),
wprowadzenie obowiązku monitorowania jakości gruntu jednak bez konkretnego określenia jego zakresu,
instytucja rejestru zanieczyszczonych terenów i planu rekultywacji prowadzonych przez starostę (art. 110 i 111),
ustalenie obowiązku uzgadniania przez zobowiązanego zakresu rekultywacji z właściwym organem administracji (art. 106),
instytucja określania warunków rekultywacji w drodze decyzji starosty w przypadku, gdy jest on sam zobligowany do jej przeprowadzenia (art. 108),
możliwość nałożenia obowiązku monitorowania jakości gruntów na obowiązanego do rekultywacji (art. 107).

Wprowadzony ustawą system odpowiedzialności za zanieczyszczone grunty (art. 102) oparty został na następujących zasadach:
zasada odpowiedzialności władającego powierzchnią ziemi (praktycznie właściciela - pojęcie władającego powierzchnią ziemi definiuje art. 3 pkt. 44),
bezwzględna odpowiedzialność kupującego za zanieczyszczenia w nabywanym gruncie (możliwe jest ograniczenie odpowiedzialności właściciela za zanieczyszczenia spowodowane przez wskazanego sprawcę jednak jedynie gdy zostały one dokonane po nabyciu nieruchomości),
określenie odpowiedzialności organów administracji za zanieczyszczone grunty (zadania starosty w zakresie rekultywacji) - dotyczą one sytuacji gdy zobowiązany nie dysponuje prawami do nieruchomości lub w przypadkach nadzwyczajnych (wówczas rekultywacja jest wykonywana na koszt odpowiednio sprawcy albo właściciela gruntu) oraz jeżeli nie można wyegzekwować obowiązku od zobowiązanego (rekultywacja na koszt powiatu).

Uwzględniając fakt, iż ustawa wprowadza znacznie bardziej rygorystyczne zasady odpowiedzialności właściciela gruntu niż regulacje dotychczasowe, przepisy przejściowe przewidują ograniczenie odpowiedzialności właściciela w okresie przejściowym za grunty nabyte przed wejściem w życie ustawy (art. 12 u.wp.). Warunkiem jednak takiego ograniczenia jest dokonanie przez właściciela zgłoszenia faktu władania zanieczyszczonymi gruntami do dnia 30.06.2004 r. Zgłoszenia te mogą być w przeciągu roku weryfikowane przez właściwego do ich przyjęcia starostę.
Zarysowany ustawą system monitorowania jakości gruntów oparty został na dwu elementach:
monitoring jakości gruntu - pomiary starosty (w zakresie niedoprecyzowanym ustawą) i obowiązek przekazywania staroście informacji o stwierdzonych zanieczyszczeniach przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska (art. 109),
instytucja dobrowolnego zgłoszenia zanieczyszczeń przez zainteresowane podmioty w trybie art. 12 u.wp. (o instytucji tej napisano wyżej).

2.3.Ochrona jakości akustycznej środowiska
Wśród nowych regulacji dotyczących ochrony przed hałasem na uwagę zasługuje wprowadzenie systemu monitorowania jakości akustycznej środowiska wraz z mechanizmem sporządzania map akustycznych oraz systemem tworzenia programów dla terenów, gdzie standardy nie są dotrzymywane.
System monitorowania oparty jest na obowiązku sporządzania tzw. "map akustycznych":
w aglomeracjach ponad 100 tys. mieszkańców (obowiązek należy do starosty - art. 117 ust. 2 pkt. 1),
dla infrastruktury transportowej (obowiązek ciąży na zarządzającym obiektem - art. 179).

Po raz pierwszy obowiązek sporządzenia map dla aglomeracji o liczbie mieszkańców ponad 250 tys. mieszkańców powstanie do dnia 30.06.2004 r. a dla aglomeracji ponad 100 tys. mieszkańców do 30.06.2009 r. (art. 14 u.wp.).
W świetle ustawy właściwymi do tworzenia programów służących przywróceniu niedotrzymanych standardów będą:
dla aglomeracji - starosta,
dla infrastruktury transportowej - wojewoda.

Pierwsze programy powinny powstać w ciągu roku od obowiązku stworzenia mapy (art. 14 u.wp.).
Ustawa przewiduje także możliwość objęcia przez powiat monitoringiem innych terenów niż aglomeracje (gdy działanie takie zostanie określone w powiatowym programie ochrony środowiska). Wówczas możliwe jest dla tych terenów stworzenie także programów przywrócenia standardów (art. 117 ust. 3 i art. 119 ust. 2).
2.3 Ochrona jakości środowiska w zakresie pól elektromagnetycznych oraz jakości pozostałych komponentów środowiska
Nowością w regulacjach dotyczących ochrony przed polami elektromagnetycznymi jest wprowadzenie obowiązku monitorowania stanu środowiska w tym zakresie przez wojewodę, jednak bez określenia konkretnego zakresu tego wymagania (art. 123).
Zawarte w ustawie regulacje dotyczące ochrony wód, zasobów przyrodniczych i kopalin zawierają wyłącznie określenie zasad ogólnych, natomiast w zakresie zagadnień szczegółowych odsyłają do regulacji odrębnych. Nowością w tym zakresie jest wyłącznie uregulowanie zagadnienia ochrony zasobów przyrodniczych w działalności szkoleniowej Sił Zbrojnych (art. 128).
3. Pozostałe regulacje
Z zagadnieniem ochrony jakości środowiska wiąże się bezpośrednio problematyka możliwości ograniczania praw korzystania z nieruchomości w celu ochrony właściwej jakości zasobów (dotyczy zwłaszcza ochrony zasobów wodnych oraz zasobów cennych przyrodniczo) jak również w związku z przekraczaniem na określonym terenie standardów jakości środowiska (gdy osiąganie takich standardów jest z przyczyn społeczno - ekonomicznych nieopłacalne).
Ustawą uregulowano kompleksowo problematykę zaspokajania roszczeń związanych z ograniczeniem praw do nieruchomości w związku z ochroną środowiska. Ujednolicono system dochodzenia roszczeń z tytułu różnych ograniczeń (przepisy o ochronie przyrody i ochronie wód) przyjmując system administracyjno - sądowy orzekania o należnościach. Wskazano też organy właściwe do wypłaty odszkodowań (organ samorządu terytorialnego, gdy ograniczenia wprowadzane na mocy jego aktu normatywnego lub wojewoda w pozostałych przypadkach).
W zakresie regulacji dotyczących instytucji obszaru ograniczonego użytkowania nowością jest wskazanie obowiązku ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania dla nowych przedsięwzięć przed wydaniem pozwolenia na budowę (art. 135 ust. 4).
Ochrona przed zanieczyszczeniem oraz programy dostosowawcze (tytuł III i VIII)
1. Informacje ogólne
Przepisy tytułu III i VIII normują generalnie problematykę ograniczania uciążliwości prowadzonej działalności. Przedmiotowo normują zagadnienia: eksploatacji instalacji i urządzeń (w tym zagadnienie pozwoleń ekologicznych), problematykę infrastruktury transportowej, zagadnienia substancji i produktów oraz instytucji przeglądów ekologicznych.
2. Ogólne wymagania dotyczące instalacji i urządzeń
Ustawa wzorem dotychczasowych regulacji ustanawia obowiązek wykonywania czynności związanych z możliwością wyrządzenia szkód w środowisku przez pracowników o właściwych kwalifikacjach. Jednocześnie nowością jest zawarcie upoważnienia w zakresie możliwości określenia takich wymagań.
Wśród nowych regulacji dotyczących problematyki eksploatacji instalacje i urządzenia na uwagę zasługuje:
określenie zasad odpowiedzialności za eksploatację,
określenie wymagań, które muszą być spełniane przy eksploatacji takich jak nie powodowanie zagrożeń, stosowanie przyjaznych środowisku technologii, ograniczanie emisji do koniecznych rozmiarów, nie przekraczanie standardów emisyjnych i imisyjnych (wymóg nie przekraczania standardów imisyjnych dotyczy wyłącznie instalacji),
wprowadzenie ostrzejszych wymagań dla instalacji objętych wymaganiem posiadania pozwolenia zintegrowanego (wymóg stosowania tzw. najlepszej dostępnej techniki),
poszerzenie upoważnienia do określania standardów emisyjnych w tym możliwość ustanowienia standardów w zakresie wytwarzania odpadów i poziomu mocy akustycznej instalacji (art. 145 i 169 ust. 3 pkt. 3 lit. b),
wprowadzenie upoważnienia do określenia wymagań w zakresie prawidłowej eksploatacji, które mogą dotyczyć takich kwestii jak stosowanie właściwych surowców, materiałów i paliw, obowiązek stosowania rozwiązań technicznych ograniczających emisje, wymagane postępowanie w przypadkach awarii (art. 146),
ustanowienie szerokich obowiązków w zakresie prowadzenia pomiarów emisji i ich przekazywania organom administracji - w świetle ustawy obowiązki w tym zakresie mogą wynikać z mocy prawa (art. 147 - 149) lub z mocy decyzji administracyjnej (art. 150 i 151),
wprowadzenie obowiązku zgłaszania do organów administracji eksploatacji niektórych rodzajów instalacji wraz z możliwością wnoszenia sprzeciwu przez te organy i równoczesnym zawężeniem na mocy ustawy obowiązku uzyskiwania pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza (art. 152 i 153),
wprowadzenie możliwości określania w drodze decyzji warunków eksploatacji instalacji, z których emisja nie wymaga pozwolenia (art. 154),
wprowadzenie generalnego zakazu używania urządzeń nagłaśniających (art. 156).

Określając zasady odpowiedzialności za prawidłową eksploatację instalacji (art. 138) w ustawie oparto się na następujących zasadach;
domniemanie odpowiedzialności właściciela,
określenie dodatkowych wymagań formalnych warunkujących skuteczne przeniesienie obowiązków w zakresie prawidłowej eksploatacji instalacji z właściciela na inną osobę władającą instalacją (wymóg formy aktu notarialnego, gdy emisja z instalacji wymaga pozwolenia).

Formalizując zagadnienie przechodzenia odpowiedzialności za realizację obowiązków dotyczących prawidłowej eksploatacji instalacji, z których emisja wymaga pozwolenia, wprowadzono okres przejściowy dotyczący podmiotów, które przejęły obowiązki w zakresie eksploatacji instalacji od właściciela przed dniem wejścia w życie ustawy. Okres przejściowy do dnia 1.01.2006 r. dotyczy prowadzących instalacji, gdy czynności prawne zostały dokonane przed wejściem w życie ustawy (art. 22 u.wp.). Po okresie przejściowym dla wywołania zamierzonych skutków prawnych czynności te muszą być dokonane w wymaganej formie.
3. Pozwolenia ekologiczne
3.1. Ogólne wymagania dotyczące pozwoleń
Ustawa kompleksowo reguluje problematykę wydawania pozwoleń ekologicznych zaliczając do nich tzw. pozwolenie zintegrowane (szerzej o tym rodzaju pozwoleń w pkt. 4), pozwolenia na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza, pozwolenia wodnoprawne na odprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, pozwolenia na emitowanie hałasu i pozwolenia na emitowanie pól elektromagnetycznych. Generalnie (z małymi wyjątkami) zasady wydawania pozwoleń zawarte w ustawie nie będą miały zastosowania do pozwoleń wodnoprawnych (problematyka ich wydawania jest uregulowana w ustawie - Prawo wodne), W przypadku pozwoleń na wytwarzanie odpadów przepisy ustawy stosuje się do nich bezpośrednio, jednak uwzględnić trzeba, iż powinny być wypełnione dodatkowe wymagania dotyczące wydawania tych pozwoleń określone w ustawie o odpadach.
W zakresie regulacji dotyczących pozwoleń na szczególną uwagę zasługuje ujednolicenie nomenklatury dla decyzji określających warunki emisji (pojęcie pozwoleń). Określono także szeroki katalog zasad ogólnych dotyczących pozwoleń ekologicznych w zakresie:
wydawania pozwoleń jak: wymagania dotyczące zawartości wniosku, warunków odmowy wydania pozwolenia, określenie minimalnego zakresu treści pozwolenia, maksymalnego okresu obowiązywania (art. 184, 186 i 188),
możliwości ustanowienia w pozwoleniu zabezpieczenia ewentualnych roszczeń, jako warunku rozpoczęcia eksploatacji instalacji (art. 187 - regulacje w tym zakresie obejmują pozwolenia wodnoprawne na wprowadzanie ścieków),
ustanowienia szczególnej procedury powiadamiania stron przy wydawaniu pozwoleń, gdy zachodzi podejrzenie, że nie są znane wszystkie strony w sprawie (art. 185),
określenie zasad przejmowania praw i obowiązków wynikających z pozwoleń,
ujednolicenie zasad w zakresie przesłanek cofania, ograniczania i wygasania pozwoleń,
powiązanie procedur wydawania decyzji o cofnięciu, ograniczeniu lub wygaszeniu pozwolenia z systemem kontroli usunięcia szkód.

Ustawodawca określając generalnie stosunkowo rygorystyczne warunki uzyskiwania pozwoleń dopuszcza w okresie przejściowym do 1.01.2006 r. wydawanie pozwoleń pomimo nie wypełniania niektórych obowiązków ustawy takich jak nie przekraczanie standardów emisyjnych oraz standardów jakości środowiska (art. 21 u.wp.). Warunkiem uzyskania pozwolenia jest jednak wykazanie, iż standardy te zostaną osiągnięte do końca okresu przejściowego. Pozwolenie w okresie przejściowym jest wydawane na warunkach, które nie powodowałyby przekroczeń, co będzie skutkować w szeregu przypadków wymierzeniem administracyjnych kar pieniężnych. Jednak zainteresowany nie będzie ponosił np. znacznie uciążliwszych sankcji przewidywanych za funkcjonowanie bez wymaganych pozwoleń w postaci podwyższonych opłat.
Określając w ustawie możliwość przejmowania praw i obowiązków wynikających z pozwoleń ekologicznych wskazano warunki przejęcia i zasady, według których może ono nastąpić (art. 190). Do generalnych zasad należy:
warunkiem przejęcia praw jest nabycie całej instalacji objętej pozwoleniem,
przejęcie pozwolenia wiąże się z przejęcie wszystkich praw i obowiązków wynikających z przepisów dotyczących ochrony środowiska,
przejęcie następuje na drodze decyzji administracyjnej wydawanej na wniosek zainteresowanego nabyciem a wywołującej skutki prawne po uzyskaniu faktycznie tytułu prawnego do instalacji.

W ustawie ujednolicono także zasady dotyczące przesłanek cofania, ograniczania i wygasania pozwoleń. Na uwagę zasługuje w tym zakresie:
wprowadzenie mechanizmu wygaśnięcia pozwolenia gdy nastąpi uzyskanie pozwolenia zintegrowanego, lub gdy nastąpi utrata tytułu prawnego do instalacji (art. 193 ust. 1 pkt. 2 i ust. 2),
wyróżnienie procedury cofania i ograniczania pozwoleń bez odszkodowania (obligatoryjnie - art. 194, fakultatywnie - art. 195) lub za odszkodowaniem (art. 196),
powiązanie procedur wydawania decyzji o cofnięciu ograniczeniu lub w przedmiocie wygaszenia pozwolenia z systemem kontroli usunięcia szkód i zwrotu zabezpieczenia (art. 197 i 198).

Wszystkie nowe regulacje dotyczące pozwoleń będą miały odpowiednie zastosowanie do obowiązujących obecnie decyzji określających warunki korzystania ze środowiska (wygasanie, cofanie, ograniczanie, stosowanie sankcji administracyjnych, administracyjnych kar pieniężnych). Na mocy przepisów przejściowych nastąpi też wygaśniecie pozwoleń nie wymaganych nową ustawą a także wygaśnięcie obecnie obowiązujących decyzji po dniu 30.06.2006 r. (art. 18 up.)
3.2. Pozwolenia na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza
W zakresie pozwoleń na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza (dawna decyzja o dopuszczalnej emisji zanieczyszczeń do powietrza) do nowości należy:
znaczne ograniczenie zakresu obowiązku posiadania pozwolenia (art. 220 ust. 2),
wprowadzenie pojęcia wartości odniesienia, jako uzupełnienie ograniczonych standardów imisji (Art. 222),
wskazanie zasad, gdy nie określa się w pozwoleniu wielkości emisji określonych substancji oraz obowiązek informowania w treści pozwolenia o odstąpieniu od określenia wielkości tych emisji (art. 224 ust. 3 i 4).

Dopuszczono także możliwości uzyskania pozwolenia na terenach, gdzie przekroczone są standardy imisji. Warunkiem jest przeprowadzenie tzw. postępowania kompensacyjnego. Jego efektem musi być uzyskanie generalnie na terenie gdzie istnieją przekroczenia redukcji emisji większej o 30% od nowej emisji.
3.3. Pozwolenia na emitowanie hałasu do środowiska i pozwolenia na emitowanie pól elektromagnetycznych do środowiska
Odnośnie pozwoleń na emitowanie hałasu do środowiska (dawna decyzja o dopuszczalnym poziomie hałasu przenikającego do środowiska) do nowości należy wprowadzenie obowiązku uzyskania pozwolenia w terminie 6 miesięcy od otrzymaniu postanowienia wskazującego, iż zachodzą ustawowe przesłanki jego posiadania (art. 231) Przesłanki obowiązku uzyskania pozwolenia są analogiczne do dotychczasowych uzasadniających wydanie decyzji w tym przedmiocie. Różnicę stanowi konieczność sporządzenia dokumentacji potrzebnej przy wydawaniu decyzji przez podmiot zobligowany do posiadania pozwolenia. Na postanowienie w przedmiocie obowiązku uzyskania pozwolenia przysługuje zażalenie.
Ustawa wprowadza pozwolenia na emitowanie pól elektromagnetycznych, jako nowy rodzaj pozwoleń ekologicznych. Będą one obejmowały jedynie instalacje charakteryzujące się wysokimi parametrami mocy promieniowania (określonymi w ustawie - art. 234). Prowadzący instalacje istniejące w momencie wejścia w życie ustawy mają obowiązek uzyskania pozwoleń do dnia 31.12.2005 r.
4. Szczególne wymagania dotyczące instalacji objętych obowiązkiem uzyskania pozwoleń zintegrowanych
4.1. Obowiązek posiadania pozwolenia zintegrowanego
Ustawa wprowadza do polskiego systemu prawnego nową instytucję pozwoleń zintegrowanych. Jego istotą jest określenie jedną decyzją wszystkich warunków eksploatacji instalacji (m.in. decyzja obejmuje. warunki wszystkich emisji). Dodatkowo w świetle ustawy pozwoleniem zintegrowanym obejmuje się jednocześnie wszystkie instalacje położone na terenie jednego zakładu a wymagające uzyskania pozwolenia zintegrowanego (art. 203).
Ustawa określając ogólne kryteria dotyczące instalacji objętych potrzebą uzyskania pozwolenia zintegrowanego zawiera upoważnienie do ustalania konkretnej listy rodzajów instalacji objętych obowiązkiem (art. 201).
Generalnie warunkiem uzyskania pozwolenia zintegrowanego jest spełnianie przez instalację wymagań wynikających z zastosowania tzw. najlepszej dostępnej techniki, zwanej dalej BAT (art. 204) Wyjątek od tej zasady dotyczy instalacji objętych tzw. programami dostosowawczymi (patrz pkt. 3.2.). Ustawa zawiera upoważnienie do określenia, z uwzględnieniem rozwoju BAT, tzw. "minimalnych wymagań" dla instalacji objętych obowiązkiem uzyskania pozwolenia zintegrowanego.
Przy określaniu wielkości emisji z instalacji generalnie stosuje się reguły określania emisji wynikające z regulacji szczególnych dotyczących zasad wydawania poszczególnych pozwoleń emisyjnych. Jednak należy uwzględnić, iż ustawa wprowadza pewne modyfikacje w tym zakresie, do których należą:
poszerzenie obowiązku obejmowania w decyzji poszczególnych rodzajów emisji z instalacji (obowiązek określania emisji w zakresach, które wg zasad ogólnych nie podlegają normowaniu - art. 202),
przewidywane wprowadzenie dodatkowych standardów emisyjnych w ramach określania ww. minimalnych wymagań tzw. granicznych wielkości emisji.

W drodze wyjątku przepisy dotyczące obowiązku uzyskiwania pozwoleń zintegrowanych dla nowych instalacji zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2002 r. (generalnie ustawa wchodzi w życie 1.10.2001 r. - art. 1 ust. 1 u.wp.) Natomiast istniejące instalacje będą obejmowane obowiązkiem uzyskiwania pozwoleń zintegrowanych sukcesywnie w okresie 2004 - 2010 r. (art. 19 u.wp.).
4.2. Programy dostosowawcze
Regulacje dotyczące programów dostosowawczych (zawarte w tytule VIII ustawy) wprowadzają wyjątek od obowiązku osiągnięcia BAT przez istniejące instalacje jako warunku uzyskania pozwolenia zintegrowanego. Ta wyjątkowa procedura będzie stosowana do 2009 r. Trzeba przy tym uwzględnić, iż w świetle ustawy brak posiadania pozwolenia zintegrowanego dla instalacji objętych obowiązkiem ich posiadania obliguje właściwe organy do wydania decyzji o wstrzymaniu eksploatacji takiej instalacji. Skorzystanie z formuły programów dostosowawczych zapewni więc możliwość okresowego funkcjonowania instalacji, które w wymaganym terminie uzyskania pozwolenia nie mogą osiągnąć wymagań wynikających z BAT (art. 204, 365 ust. 1 pkt. 1, art. 435 ust. 5 i art. 439). Program jest uzgodnionym z organem administracji indywidualnym harmonogramem osiągnięcia przez instalację @?@ w terminie nie przekraczającym 2010 r. wymagań wynikających z BAT.
Istota programów dostosowawczych sprowadza się z jednej strony do systemu zachęt takich jak:
ww. możliwość czasowego funkcjonowania pomimo nie dotrzymania wymagań BAT,
możliwość odroczenia a potem zmniejszenia opłat ekologicznych należnych za okres realizacji programu (do 70% - art. 427 ust. 4, art. 429 pkt. 3, art. 440,)

Z drugiej strony realizacja programów zabezpieczona jest systemem sankcji, w tym dotkliwą sankcją pieniężną oraz możliwością cofnięcia pozwolenia (art. 427 ust. 3, art. 429 pkt. 4, art. 440 i 441). Generalnie efektem jego realizacji musi być osiągniecie przez instalację nim objętą wymagań BAT maksimum w 6 lat i w nieprzekraczalnym terminie 1 stycznia 2010 r. (art. 422 ust. 2 w zw. z art. 204, art. 424 ust. 2, art. 435 ust. 6 pkt. 1),
Elementem programu jest system tzw. "kamieni milowych". Harmonogram realizacji przedsięwzięć musi być podzielony na etapy 6 miesięczne (art. 427 ust. 2). Pozwala to na bieżącą analizę postępu programu oraz możliwość reagowania przez organ administracji w przypadku opóźnień w jego realizacji (stosowanie systemu sankcji, z cofnięciem pozwolenia włącznie).
Program dostosowawczy jest ostatecznie efektem negocjacji. Jest ustalany z udziałem tzw. Komisji negocjacyjnej reprezentującej organy administracji różnych szczebli (art. 430 ust. 1). Wynegocjowane w programie warunki stanowią podstawę określenia warunków korzystania ze środowiska w okresie przejściowym w pozwoleniu zintegrowanym. Wojewoda wydaje takie pozwolenie po stwierdzeniu, że ustalone w programie warunki nie naruszają prawa (art. 435 ust. 5 i 6).
Ustawa ogranicza możliwość stosowania programów dostosowawczych. Mogą one dotyczyć wyłącznie instalacji spośród zaliczanych do mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których sporządzenie raportu o oddziaływaniu na środowisko jest obligatoryjne (instalacje, dla których pozwolenia wydaje wojewoda), określonych jednocześnie na podstawie dodatkowego upoważnienia zawartego w ustawie (art. 423 i 425). Warunkiem dopuszczenia do ustalenia programu jest także spełnienie przez zainteresowanego warunków formalnych określonych w ustawie. O dopuszczeniu do negocjacji przesądza wojewoda (art. 428).
Koszty negocjacji ponosi zainteresowany (art. 430 ust. 2-5).
4.3. Inne regulacje dotyczące pozwoleń zintegrowanych
Wśród unormowań dotyczących wydawania pozwoleń zintegrowanych na szczególną uwagę zasługują regulacje dotyczące szczególnej procedury uzyskiwania pozwolenia zintegrowanego. Należą do nich:
wymóg przedkładania przez wnioskodawcę tzw. oceny zgodności wykonanej przez akredytowaną jednostkę, gdy dla instalacji określone są minimalne wymagania (art. 207 ust. 4),
wymóg wnoszenia opłaty rejestracyjnej (art. 210),
procedura przesyłania wniosku o wydanie pozwolenia oraz decyzji do ministra właściwego do spraw środowiska (art. 209) oraz środki nadzoru nad prawidłowością wydawania pozwoleń przyznane ministrowi (art. 212) a także możliwość powołania przez ministra wyspecjalizowanej jednostki w tym zakresie (tzw. "centrum BAT" - art. 213),
obowiązek zapewnienia udziału społeczeństwa w procedurze wydawania pozwolenia (art. 218).

Innymi rozwiązaniami godnymi uwagi są:
obowiązek wnioskowania przez prowadzącego instalację objętą pozwoleniem zintegrowanym o zmianę pozwolenia w przypadku dokonywania istotnych zmian oraz obowiązek informowania organu właściwego do wydania pozwolenia o innych zmianach (art. 214 i 215),
instytucja dokonywania okresowych przeglądów pozwoleń zintegrowanych oraz procedura ich zmian z urzędu (art. 216 i 217).

5. Wymagania dotyczące substancji, produktów, infrastruktury transportowej oraz przeglądy ekologiczne.
Ustawa zawiera szereg regulacji dotyczących bezpiecznego użytkowania substancji. Poza przepisami ogólnymi nakazującymi ograniczanie niekontrolowanego wprowadzania obcych substancji do środowiska (art. 158 i 159), szczegółowo regulowane są zagadnienia eliminowania z użycia substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska (problem azbestu, PCB i innych) Ustawa nakłada na użytkowników tych substancji szeroki zakres obowiązków. Regulacje obejmują także zagadnienie przedkładania przez podmioty informacji o realizacji obowiązków oraz gromadzenia i przekazywania danych na ten temat przez organy administracji (generalnie właściwy w tych sprawach jest wojewoda - art. 162 ust. 2 - 8).
Regulacje ustawy dotyczące produktów są odzwierciedleniem postulatu zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego produktu "od kolebki do grobu". Poza określeniem zakresu wymagań przepisy zawierają szczegółowe upoważnienie do określenia wymagań ekologicznych dla poszczególnych rodzajów produktów (art. 169). Wprowadzono także obowiązek oznaczania niektórych jednorazowych wyrobów informacjami o ich uciążliwości dla środowiska (art. 170).
Wśród regulacji ustawy dotyczących infrastruktury transportowej na uwagę zasługują następujące zagadnienia:
wprowadzenie ogólnego wymagania ograniczania uciążliwości obiektów przez zarządzającego nim (art. 139 i 173),
wskazanie zakazu przekraczania standardów imisji w wyniku eksploatacji obiektów (art. 135)
wprowadzenie obowiązków w zakresie monitorowania poziomów imisji oraz w pewnym zakresie przedkładania wyników pomiarów (obowiązki mogą wynikać z mocy prawa - art. 175 - 177 lub z mocy decyzji administracyjnej - art. 178),
ustanowienie szczególnego obowiązku w zakresie monitorowania hałasu, w tym wprowadzenie w pewnych przypadkach obowiązku sporządzenia map akustycznych przez zarządcę obiektu (art. 170).

Regulacje dotyczące przeglądów ekologicznych nie zawierają znaczniejszych różnic w stosunku do dotychczasowych.

Użyty skrót: u.wp.- ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 100, poz. 1085)
Jeżeli przy nr przepisu nie użyto identyfikatora innego aktu prawnego przepis ten zawarty jest w ustawie - Prawo ochrony środowiska.