FUNDUSZE POMOCOWE Z UNII EUROPEJSKIEJ

20.7.99 Komisja Europejska podjęła decyzję o podziale pomocy strukturalnej w dziedzinie transportu i ochrony środowiska oraz pomocy dla rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich ze wskazaniem na konkretne kandydujące kraje Europy Centralnej i Wschodniej. Pomoc ta będzie przekazywana w ramach ISPA (z ang. Instrument for Structural Policies for Pre-Accession; zarządzany przez DG XVI odpowiedzialny za politykę regionalną i spójność) będącego funduszem na infrastrukturę transportową i ochronę środowiska oraz funduszu SAPARD (z ang. Support for Agriculture and Rural Development; zarządzany przez DG VI odpowiedzialny za rolnictwo) - pomocy dla rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich, obu instrumentów przyjętych na mocy regulacji Rady UE z 21.6 br. Pomoc ta planowana jest na lata 2000-2006 i zakłada maksymalną roczną kwotę 1,040 miliarda EURO pomocy strukturalnej dla transportu i ochrony środowiska oraz 520 milionów EURO pomocy dla rolnictwa dla wszystkich krajów regionu. Decyzją Komisji podział środków pomiędzy poszczególne kraje wygląda następująco:

• W przypadku funduszu ISPA:
  • Bułgaria: pomiędzy 8,0 i 12,0% całości
  • Czechy: pomiędzy 5,5 i 8,0% całości
  • Estonia: pomiędzy 2,0 i 3,5% całości
  • Litwa: pomiędzy 4,0 i 6,0% całości
  • Łotwa: pomiędzy 3,5 i 5,5% całości
  • Polska: pomiędzy 30,0 i 37,0% całości
  • Rumunia: pomiędzy 20,0 i 26,0% całości
  • Słowacja: pomiędzy 3,5% i 5,5% całości
  • Słowenia: pomiędzy 1,0 i 2,0% całości
  • Węgry: pomiędzy 7,0 i 10,0% całości.

ISPA ma na celu pomoc w przyjęciu prawodawstwa UE (tzw. acquis) i osiągnięcie partnerstwa w dziedzinie infrastruktury transportowej i ochrony środowiska. Fundusz ISPA jest skonstruowany podobnie do Funduszu Spójności (z ang. Cohesion Fund) i jako taki jego priorytetowym obszarem są projekty infrastrukturalne dużej skali (np. trans-europejskie połączenia drogowe i kolejowe i np. duże oczyszczalnie ścieków). Podział funduszy oparty jest na zestawie różnych kryteriów (wielkość populacji, Produkt Narodowy Brutto przypadający na osobę i na powierzchnię kraju). Podział środków został ustalony pomiędzy wielkością minimalną i maksymalną, co ma "zachęcić kraje do przygotowywania projektów o wysokiej jakości i dać pewną elastyczność przy zarządzaniu funduszem ISPA", stwierdza Komisja.

• w przypadku funduszu SAPARD podział środków został określony na poziomie maksymalnej pomocy dla danego kraju, w EURO w cenach z 1999 r.:
  • Bułgaria: 52 124 000
  • Czechy: 22 063 000
  • Estonia: 12 137 000
  • Litwa: 29 829 000
  • Łotwa: 21 848 000
  • Polska: 168 683 000
  • Rumunia: 150 636 000
  • Słowacja: 18 289 000
  • Słowenia: 6 337 000
  • Węgry: 38 054 000
  • Całość: 520 000 000

Środki w ramach instrumentu SAPARD są rozdzielane wg wielkości: populacji w rolnictwie, obszarów wykorzystywanych przez rolnictwo, Produktu Narodowego Brutto na mieszkańca oraz z uwzględnieniem specyficznej sytuacji na danym obszarze. Kraje otrzymujące pomoc w ramach SAPARD muszą obecnie przygotować krajowe plany pomocy dla rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich, na podstawie których Komisja skonstruuje program pomocy dla każdego kraju, którego celem będzie pomoc krajom regionu Europy Środkowo-Wschodniej w przygotowaniu się do uczestnictwa we Wspólnej Polityce Rolnej i wspólnym rynku. Warto wspomnieć, że przygotowanie tych planów finansowane jest z innego funduszu unijnego o nazwie Specjalny Program Przygotowawczy (SPP, z ang. Special Preparatory Programme), w ramach którego Unia przekazała 10 krajom około 56 milionów EURO w 1998 r.

UCZESTNICTWO SPOŁECZNE

Nie trzeba tłumaczyć jak ważne jest włączenie różnych grup interesu do dyskusji nad sposobem inwestowania pieniędzy z powyższych funduszy. Ze względu na dużą szybkość i, co tu dużo ukrywać, opóźnienia w UE z dokładnym określaniem sposobu funkcjonowania funduszy, uczestnictwo społeczne może być niezwykle trudne. Ale dla nas ekologów trudności to "chleb powszedni". I tu chciałbym wskazać dwa poziomy, które według mnie mogą ekologom umożliwić wpływanie na sposób wydawania pieniędzy "przedakcesyjnych" czy łączenia ich z pieniędzmi publicznymi (np. z funduszy ochrony środowiska).

Po pierwsze przy obu funduszach powstają, bądź powstały komitety sterujące, których zadaniem jest wstępna ocena wniosków składanych przez instytucje zainteresowane otrzymaniem pomocy w ramach ISPA i SAPARD. I tu ekolodzy powinni "wcisnąć" swoich przedstawicieli. Oczywiście w kilku- czy kilkunastoosobowym składzie komitetu głos ekologów może być "wołaniem na puszczy", ale nie do przecenienia jest np. sam fakt dostępu na bieżąco do proponowanych projektów.^*)

Drugi sposób uczestnictwa może okazać się skuteczniejszy, choć z pewnością wymaga dużo więcej wysiłku i zaangażowania. Chodzi mianowicie o podejmowanie współpracy na poziomie lokalnym czy regionalnym i wspólne (np. z gminami czy związkami gmin) składanie wniosków lub włączanie się w realizację proponowanych projektów. Ale ta możliwość wymaga przyjęcia wspólnych priorytetów zrównoważonego rozwoju na danym obszarze przez przedstawicieli różnych grup interesu.