POLITYKA ZAGRANICZNA W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA sprawozdanie z posiedzenia Sejmowej Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa 27.5.92
Ze względu na tematykę w posiedzeniu wzięli udział przedstawiciele Sejmowej Komisji Spraw Zagranicznych i MSZ.
Informacja Ministra OŚZNiL - prof. Stefana Kozłowskiego:
* marzec'92: podpisanie konwencji "O ochronie i użytkowaniu cieków i jezior międzynarodowych". W ramach realizacji tej konwencji podpisano porozumienie z Niemcami w sprawie ochrony wód granicznych (Nysa, Odra, Zalew Szczeciński); w przygotowaniu są odpowiednie porozumienia dotyczące zlewni Bugu i regulacje z Czecho-Słowacją;
* marzec'92: podpisanie konwencji "w sprawie zwalczania transgranicznych skutków awarii przemysłowych" (konwencja nie dotyczy awarii elektrowni atomowych). W przygotowaniu jest polska ustawa o nadzwyczajnych zagrożeniach;
* kwiecień'92: zrewidowano konwencję helsińską "o ochronie środowiska morskiego obszaru M. Bałtyckiego". Został opracowany plan operacyjny ochrony Bałtyku, w którym znalazło się m.in. 20 projektów inwestycji lokalnych o wartości ok. 4 mld ECU. Z EBRD, Bankiem Światowym i Nordyckim negocjuje się finansowanie tych inwestycji. Prowadzone są również intensywne negocjacje nad realizacją projektu Clean Baltic, przewidującego stworzenie międzynarodowego funduszu z opłat od towarów przewożonych przez Bałtyk. Tej sprawie poświęcona będzie konferencja organizowana we wrześniu w Gdańsku;
* stosunkowo korzystnie układają się negocjacje z Niemcami: m.in. podpisano umowę na budowę oczyszczalni w Świnoujściu (inwestycja finansowana z funduszy gwarantowanych przez rząd niemiecki);
* trwają prace związane z przygotowaniem dokumentacji międzynarodowego Parku Krajobrazowego Dolnej Odry. Zdaniem Ministra utworzenie parku "złamie" granicę EWG;
* Niemcy podejmują intensywne działania prawne i organizacyjne zmierzające do wyeliminowania eksportu odpadów z ich obszaru. (Polska jest nie tylko odbiorcą tych odpadów, ale często krajem tranzytowego przerzutu m.in. do Ukrainy, Rumunii);
* powołana została Komisja Odrzańska (Polska, Niemcy, Czecho-Słowacja, EWG) z siedzibą we Wrocławiu;
* przygotowywany jest program ochrony środowiska w obszarze "czarnego trójkąta". Strona polska przejawia najwyższą aktywność w negocjacjach z partnerami (Czecho-Słowacja, Niemcy);
* w Katowicach utworzono Biuro zajmujące się integracją działań w obszarze Katowice - Ostrawa. Opracowany wg sugestii EPA program ochrony środowiska w czarnym Śląsku cieszy się dużym zainteresowaniem międzynarodowym;
* podpisano szereg umów dwustronnych o ochronie środowiska, w tym m.in. z Ukrainą, Białorusią, Litwą. W ramach traktatu z Rosją stworzono warunki dla działań inspektorów PIOŚ w jednostkach byłej armii radzieckiej, stacjonujących na obszarze Polski;
* efektem zapoczątkowanej współpracy z naszymi wschodnimi sąsiadami jest projekt wykreowania euroregionu "Zielone Płuca Europy";
* polska delegacja na konferencję "Środowisko i Rozwój" w Rio jest stosunkowo skromna. Liczy 13 osób, w tym 2 pracowników ambasady polskiej w Brazylii. (Pomimo wielu starań nie udało się nakłonić prezydenta i premiera RP do udziału w konferencji).
W drugiej części posiedzenia prezentowano działania związane z ekokonwersją. Przypomniano inicjatywy rządu Bieleckiego (utworzenie międzyresortowego zespołu ds. przygotowania ekokonwersji; uzyskanie pomocy i wsparcia ze strony pani Gro Harlem Brundtland; rozmowy z Klubem paryskim podczas konferencji w Warszawie i Oslo).
W kwietniu'92 Minister Finansów powołał EkoFundusz; odbyło się pierwsze posiedzenie Rady EkoFunduszu; trwają prace nad powołaniem Zarządu.
Pozyskanie przychylności wierzycieli dla ekokonwersji jest zadaniem szczególnie trudnym. Jedynie USA poparło ideę i przeznaczyło na ten cel 10% polskich należności. Amerykańska kwota (6,5 mln $ rocznie) będzie chyba jedyną podstawą działania Funduszu w 1992r. Deklarację podpisania umowy zgłosiła Francja, jednak negocjacje te przeciągają się. Francuzi - podobnie jak Finowie, z którymi realizowana jest już ekokonwersja dążą do układów bilateralnych. EkoFundusz jest instytucją międzynarodową. Zachowanie tej formuły daje stronie polskiej możliwość uniknięcia (zminimalizowania) jednostronnego uprzywilejowania inwestorów z kraju wierzycielskiego.
Dyskusja nad sprawozdaniem Ministra OŚ i informacjami na temat ekokonwersji przebiegała "spokojnie". Posłowie odnieśli się pozytywnie do przedstawionych działań. Głębsze zainteresowanie wywołało m.in. wypłacenie przez rząd Czecho-Słowacji rekompensat za zanieczyszczenia Odry (6 897 mln zł), udział polskiej delegacji w Rio (skład). Poseł Gawlik zwrócił uwagę, że Polska ma wielkie szanse na realizację ekokonwersji i trzeba ten program wspierać nie tylko na drodze dyplomacji rządowej, ale i parlamentarnej. (A co na to NGO? - przyp. K.K.). Kilku posłów wyraziło zaniepokojenie możliwością wymuszania na Polsce zakupów określonych technologii za poparcie dążeń uzyskania członkostwa EWG. Zwrócono uwagę na małe zainteresowanie Prezydenta RP sprawami ochrony środowiska.
Posiedzenie komisji odbyło się w palarni Sejmowej (choć nikt nie palił), za oknami kłębiły się czarne chmury i spadło ciśnienie, co odczuwało wielu posłów.
Krzysztof Kamieniecki (Polski Klub Ekologiczny) Warszawa, 28.5.92
PRZEBIEG WDROŻENIA PRZEPISÓW USTAWY Z 28.9.91 O LASACH ORAZ WYNIKAJĄCE TRUDNOŚCI W JEJ REALIZACJI
- informacja 1) nt posiedzenia Sejmowej Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa 3.6.92
Posiedzenie odbyło się w gmachu Ministerstwa, na kilka godzin przed odlotem prof. Stefana Kozłowskiego do Rio de Janeiro. Minister przedstawił swój punkt widzenia na temat działań resortu wskazując m.in. na:
- zaawansowanie prac legislacyjnych w dziedzinie leśnictwa, w stosunku do którego nastąpiła całkowita zmiana "filozofii". Polega ona na odejściu od produkcyjnego widzenia zasobów leśnych przez nadanie priorytetu funkcjom ochronnym;
- program zwiększenia lesistości kraju (do 30%), m.in. przez zalesiania gruntów zbędnych dla rolnictwa i opuszczonych przez rolników;
- program dostosowawczy gospodarki leśnej do warunków rynkowych (samofinansowanie), którego realizacja może napotkać na trudności m.in. tani import drewna z Białorusi;
- współpracę międzynarodową - (naukową) i korzystne negocjacje z Bankiem Światowym. Pomoc Banku daje nam szansę na radykalne zmiany w polskim leśnictwie i "eksport" naszych doświadczeń na Litwę, Białoruś;
- trudności w powstrzymaniu wyrębu lasów prywatnych, zalesień śródpolnych.
Wiceminister B.Mozga rozszerzył wypowiedź Ministra, podkreślając zbieżność polskiego prawodawstwa z europejskim, zwłaszcza w dziedzinie kontrolnej roli państwa i poszanowania własności prywatnej. Zachowanie tu równowagi jest jednak sprawą trudną w sensie prawnym.
Wyrąb lasów prywatnych jest zjawiskiem zróżnicowanym przestrzennie. Różne są jego przyczyny (m.in. spadek dochodów, bliskość papierni, obawa przed wprowadzeniem rygorów ochronnych na obszarach projektowanych PN, braku poczucia odpowiedzialności). Do połowy 1993r. u winny być opracowane zadania dla właścicieli lasów prywatnych. URM blokuje wprowadzenie do Kodeksu Wykroczeń niektórych czynów wynikających z ustawy, co uniemożliwia egzekwowanie przepisów.
Resort dwukrotnie (9.12.91 i 13.4.92) zwrócił się do wojewodów, zalecając im realizację przepisów ustawy o lasach w odniesieniu do sprawowanego przez nich nadzoru nad gospodarką leśną w lasach nie stanowiących własności Skarbu Państwa. Zawarta w pismach wytyczne zawierają sugestie niezbędnych działań organizacyjnych, finansowych (Uwaga NGO: warto prześledzić co zostało w tej kwestii uczynione - K.K.).
W dalszej części minister B. Mozga stwierdził, że realizacja ustawy o lasach wymaga przeszkolenia prawie całej kadry Lasów Państwowych.
Omawiając stan lasów zaprezentowano wyniki wielkopowierzchniowej inwentaryzacji.
Udział poszczególnych stopni uszkodzenia drzew w drzewostanach panujących w LP:
* drzewa bez uszkodzeń - 19,2%; * drzewa słabo uszkodzone - 39,9%; * drzewa średnio uszkodzone - 37,2%; * drzewa silnie uszkodzone - 3,7%; * przeciętny wskaźnik uszkodzenia - 1,25; * obszar o stosunkowo zdrowych drzewostanach - 22,0% powierzchni leśnej LP; * obszar o średnio uszkodzonych drzewostanach - 30,2%; * obszar o silnie uszkodzonych drzewostanach - 47,2%.
Wg informacji Ministra udział drzew martwych w zasobach leśnych LP wskazuje na poprawę stanu sanitarnego lasów (1983 - 4,8%, 1988 - 1,7%, 1991 - 1,3%).
W następnych wypowiedziach administracji omawiano programy finansowe LP i program bioróżnorodności leśnej finansowanej w formie grantu Banku Światowego (4,5 mln USD).
W strukturze projektu są dwie grupy tematyczne "Białowieża" i "Sudety". Celem projektu jest otrzymanie bazy genowej gwarantującej zachowanie bioróżnorodności lasów w Polsce i wschodniej części Europy.
Koreferat do powyższych wystąpień wygłosił poseł Stanisław Żelichowski, w którym krytycznie odniósł się do sposobu realizacji ustawy o lasach. Wg niego optymizm obu Ministrów jest nieuzasadniony. W terenie nie funkcjonuje stare prawo, a lasy dewastuje się wg prawa nowego. Brak rozporządzeń i zarządzeń uniemożliwia pracę służb leśnych.
Leśnictwa nie mają pieniędzy i nadrabiają braki wycinką lasów - choć jest to sprzeczne z nową "filozofią". Poseł zwrócił uwagę na niewłaściwy system podatkowy, utrudnienia formalne w eksporcie drewna (utrudnienia te nie dotyczą prywatnych spółek, które osiągają zyski).
W województwie ciechanowskim zdewastowano 350 ha lasów prywatnych (wiek 15 - 20 lat). Wg posła ustawa jest zbyt ramowa, wprowadzona przedwcześnie przy pobieżnych konsultacjach z organizacjami społeczno-naukowymi. Problemem nie rozwiązanym jest kwestia mieszkań dla leśników, niezrozumiała jest stuktura służb leśnych i zdziwienie budzą zmiany kadrowe.
W dyskusji (w tej części, w której uczestniczyłem) posłowie podnieśli m.in. kwestię reprywatyzacji, koncentrację działań na lasach dobrych i zagrożonych, pozostawiając bez opieki (programu? - K.K.) lasy średnie. Pozytywnie odniesiono się do krótko i długoterminowych programów leśnictwa.
Krzysztof Kamieniecki Polski Klub Ekologiczny ----------
1) Informacja a nie sprawozdanie, bo nie uczestniczyłem w całym posiedzeniu, lecz w jego pierwszej części.