Strona główna 

ZB nr 6(84)/96, czerwiec '96

PROBLEMY EDUKACJI EKOLOGICZNEJ

Problemom i perspektywom edukacji ekologicznej w Warszawie i woj. warszawskim poświęcona została konferencja, którą 10.4.96 zorganizowały Zarząd Stołeczny Okręgu Ligi Ochrony Przyrody, Fundacja "Nowa Edukacja", Urząd Wojewódzki i Kuratorium Oświaty. Wzięło w niej udział 100 osób.

Byli to przedstawiciele Polskiej Akademii Nauk, szkół podstawowych i średnich, administracji gminnej i wojewódzkiej, Ministerstwa Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, Ministerstwa Obrony Narodowej, organizacji społecznych oraz Kuratorium Oświaty w Radomiu i Radomskiego Stowarzyszenia Pomocy Szkole. Ze zdziwieniem skonstatowano nieobecność przedstawiciela Ministerstwa Edukacji Narodowej.

W wielostronnej dyskusji, obfitującej w znaczące treści i propozycje, dokonano analizy stanu obecnego i sformułowano wnioski odnośnie edukacji ekologicznej w systemie szkolnym i pozaszkolnym. Zgłoszono także uwagi i propozycje do Polskiej strategii edukacji ekologicznej, której drugą wersję przygotował zespół, powołany przez MOŚZNiL i MEN.

Ze szczególną uwagą wysłuchano wypowiedzi:

Ze względu na rangę uczestników oraz treść i zakres problemów, dyskusja nadała konferencji w znacznej mierze charakter ogólnokrajowy. Jej skład osobowy i wypowiedzi zobrazowały aktualny stan edukacji ekologicznej w działalności głównych jej podmiotów. Skonstatowano znaczne, chociaż zróżnicowane, podejmowane na zasadzie dobrowolności i przy pokonywaniu dużych trudności, zaangażowanie organizacji społecznych, wzrastające zainteresowanie tą problematyką szkół, znaczny (lecz w dużej mierze nie wykorzystany) dorobek i możliwości ośrodków naukowych, parków krajobrazowych i narodowych. Ukazano niedostatek ze strony samorządów gminnych, administracji wojewódzkiej i centralnej oraz zakładów pracy. Sformułowano liczne wnioski dotyczące celów, wartości i sposobów edukacji ekologicznej, jako podstawy przewartościowania myślenia, postaw i działań mających służyć budowie zrębów cywilizacji równowagi, opartej na zasadach ekorozwoju.

Stwierdzono m.in., że:

Zaakcentowano także potrzebę:
Stołeczni rzecznicy ekorozwoju, będącego osnową cywilizacji równowagi, doceniają rolę edukacji ekologicznej jako subiektywnej podstawy pożądanych przemian. Dlatego w marcu 1995 r. skierowano do ministra ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa i do ministra edukacji narodowej list otwarty w sprawie opracowania i wdrożenia programu powszechnej edukacji ekologicznej. Został on zamieszczony w tygodniku "Pasmo", wydawanym na Ursynowie. Sygnowały go Ursynowsko-Natolińskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, Fundacja "Nowa Edukacja", LXX Liceum Ogólnokształcące, Szkoła Podstawowa nr 305, Szkoła Podstawowa nr 322. List ten spotkał się z pozytywnym odzewem, co znalazło wyraz w piśmie od obu ministrów, skierowanym do prezesa UNTS-K i w kolejnej już redakcji strategii edukacji ekologicznej, przygotowanej przez zespół powołany przez kierownictwa wymienionych resortów.

Konferencja nt. problemów i perspektyw edukacji ekologicznej jest kolejnym istotnym przedsięwzięciem, mającym na celu urealnienie założeń tak znaczących z punktu widzenia oczekiwanych przemian ekorozwojowych.

Warszawa - co powinno być skrupulatnie spożytkowane - ma wszelkie możliwości pozwalające na opracowanie i wdrożenie koncepcji obejmującej postulowane programy realizacyjne.

Stanisław Abramczyk
25.4.96




EKOLOGIA A WYCHOWANIE

W tym krótkim szkicu pragnę zwrócić uwagę Czytelników na rolę, jaką spełnia wychowanie w kształtowaniu zachowań proekologicznych. Pozornie związek ekologii z wychowaniem wydaje się być oczywisty, gdy jednak przyjrzymy się efektywności wychowywania w różnych systemach pedagogicznych, związek ten okaże się bardziej skomplikowany.

Powszechnie obowiązujący system oświatowy przyjmuje za podstawę wychowania oddziaływanie przede wszystkim na sferę intelektualną człowieka. Tymczasem w pedagogice Rudolfa Steinera, której przykładem chcę się posłużyć, wychowanie opiera się na założeniu trójczłonowej budowy istoty człowieka. Te trzy człony to: ciało człowieka, jego dusza i duch. Wspomaganie ich rozwoju jest zadaniem wychowania w szkołach waldorfskich, w których stosuje się pedagogikę antropozoficzną, nazywaną również steinerowską lub waldorfską - od nazwy pierwszej szkoły, założonej w 1919 r. w Stuttgarcie z inicjatywy dyrektora fabryki papierosów Waldorf-Astoria AG.

W programie nauczania tych szkół znajdują się przedmioty dobrane w taki sposób, aby wspomagały rozwój myślenia (sfera duchowa), czucia (sfera psychiczna, dusza) i woli (ciało człowieka). Należą do nich:

  1. przedmioty rozwijające myślenie: matematyka, fizyka, chemia, biologia, historia, języki obce;
  2. przedmioty rozwijające uczucia: rzeźba, malarstwo, literatura piękna, muzyka, eurytmia (nowa sztuka stworzona przez R.Steinera, która siły działające w mowie i muzyce przetwarza artystycznie w ruch);
  3. przedmioty rozwijające wolę: obróbka drewna, metalu, tkactwo i inne zajęcia praktyczne.

Nauczanie przedmiotów artystycznych nie ma na celu uczynienia z dzieci artystów, a zajęcia praktyczne - rzemieślników. Ich obecność w programie nauczania jest jednak niezbędna dla harmonijnego rozwoju dzieci.

Odwołanie się do sfery myślenia, uczucia i woli jest zasadą odnoszącą się również do nauczania poszczególnych przedmiotów. Omówię to na przykładzie:
W okresie, w którym dzieci uczą się o życiu ludzi w dawnych wiekach, nauczyciel organizuje zajęcia, dzięki którym mogą one praktycznie uczestniczyć np. w procesie wytwarzania naczyń glinianych czy też powstawania chleba. Jeśli powstawanie chleba staje się przedmiotem takich zajęć, to dzieci poznają cały proces, od przygotowania ziemi pod siew zboża począwszy, a na pieczeniu chleba skończywszy. Gdy zbliża się odpowiednia pora, dzieci udają się wraz z nauczycielem na przeznaczone do tego celu pole, orzą je i sieją zboże. Przed zbiórką plonów idą wraz z nauczycielem do lasu, skąd przynoszą odpowiednie do wyrobu cepów drewno. Wykonują cepy, których użyją potem do młócenia zboża. Po zmieleniu mąki na żarnach przystępują do zagniatania ciasta na chleb, który upieką w zbudowanym wcześniej przez siebie piecu. Nie muszą już pisać o tym, ile przeżyć i trudu towarzyszy takim zajęciom, jak wiele wiedzy z różnych dziedzin przy tym zdobywają. Dzięki temu zyskują one szacunek dla chleba, o co trudniej dzieciom, które na pytanie: skąd się bierze chleb? - odpowiadają: ze sklepu.

Odwiedzając szkoły waldorfskie w Norwegii i Niemczech podziwiałam zawsze ich otoczenie. Okazywało się, że w jego kształtowaniu brali udział uczniowie wraz z wychowawcami, a nie firma budująca szkołę. Były to ogródki z małymi stawami, biologiczne oczyszczalnie wody, zagajniki, w których rosły drzewa sadzone przez uczniów. Oni też dbali o utrzymywanie tych terenów we właściwym stanie.

Tak więc autentyczny szacunek dla przyrody pojawia się wówczas, gdy człowiek od najwcześniejszych lat swojego życia może doświadczać swoich z nią związków. Bowiem wiedzieć, nie znaczy - móc.

Krystyna Wolska
Stowarzyszenie "Sztuka Wychowania"


1 CYTAT

Ręce opadają. Gdyby ten workowaty drapieżnik (chodzi o wilka workowatego - Thylacinus cynocephalus) został wynaleziony i stworzony przez ludzkich artystów, a nie w ciągu milionów lat ewolucji przez przyrodę, to na pewno by go ratowano. (...) Potomność podziwia i czci te wspaniałe dzieła rąk ludzkich, uważając jednocześnie, że dzieła przyrody można pominąć, zlekceważyć, zniszczyć. (...)
Oczywiście, prędzej czy później emu muszą przegrać wojnę, którą wypowiedzieli im ludzie. (...) Oskarża się emu, że wypijają wodę bydłu i owcom, że tratują pola pszenicy i wyjadają ogromne ilości ziarna, że ścigane ośmielają się przeskakiwać przez druciane ogrodzenia, podczas gdy kangury w takich wypadkach pędzą na oślep prosto na druty kolczaste i zaplątują się w nie. Wprawdzie emu, zwłaszcza pisklęta, masowo zjadają gąsienice i szarańczę, ale dorosłe żywią się głównie zieloną trawą i ziołami. W Australii zaś trawa rośnie tylko dla owiec.

Bernhard Grzimek, Z kamerą przez Australię,
Wiedza Powszechna, Warszawa 1970
wybrał Wojtek Stefański





ZB nr 6(84)/96, czerwiec '96

Początek strony