Problem odpadów komunalnych to w ostatniej dekadzie jedno z największych zagrożeń środowiskowych w naszym kraju. Ilość wytwarzanych w naszych gospodarstwach domowych i przez instytucje użyteczności publicznej śmieci znacznie wzrosła, podczas gdy ich przetwarzanie nadal pozostaje na stosunkowo niskim poziomie.

Efekty edukacji środowiskowej (działania człowieka na rzecz środowiska, w tym racjonalne gospodarowanie odpadami) w znacznej mierze zależą od tego w jakim wieku został rozpoczęty proces edukacji. Z punktu widzenia psychologii i pedagogiki wiek przedszkolny (pierwsze pięć lat życia) jest najlepszym okresem na zapoczątkowanie systematycznej edukacji środowiskowej.

Program Wychowania Przedszkolnego i Wczesnoszkolnego obejmuje także edukację środowiskową. W rzeczywistości jednak ilość i rodzaj treści środowiskowych wprowadzanych na zajęciach z dziećmi jest niewielka i w dużym stopniu zależna od woli i kwalifikacji nauczyciela. Szczególnie w przypadku nauczania przedszkolnego niewiele jest dostępnych materiałów dydaktycznych. Ćwiczenia dla dzieci w wieku przedszkolnym pt. "Co każdy przedszkolak o śmieciach wiedzieć powinien?" wydają się w pewnym stopniu wypełniać tę lukę na rynku edukacyjnym.

Przedstawiony do recenzji zbiór ćwiczeń jest ciekawą i pozycją. Oryginalną ze względu na tematykę jak i sposób opracowania. Dotychczas bardzo niewiele z ćwiczeń dla przedszkolaków zostało opracowanych na podstawie wyników wcześniej przeprowadzanych przez autorów badań. Autorki niniejszego materiału przed przystąpieniem do jego redagowania prowadziły roczne badania nad znajomością zagadnień dotyczących odpadów wśród 200 przedszkolaków z Małopolski, Śląska i Podkarpacia. Wyniki wykazały, iż wiedza dzieci przedszkolnych odnośnie gospodarowania odpadami komunalnymi jest niepełna. Szczególnie niepokojącym wydaje się fakt, iż dzieci nie wiedzą, że niektóre odpady (surowce wtórne) można użytkować ponownie lub poddawać przetworzeniu (recyklingowi - recyrkulacji). Pojęcie procesu recyklingu nie jest w ogóle dzieciom znane. Badania dodatkowo wskazały na niewielką rolę przedszkoli jako źródła wiedzy o problemach dotyczących środowiska.

Wyniki badań zostały wykorzystane przy wyborze tematyki ćwiczeń w książeczce. W oryginalny sposób, dzięki postaci Śmiecioludka, dzieci zostają wprowadzone w problematykę odpadową poznając po kolei losy śmieci od ich powstania w domu, przez segregację, ponowne użytkowanie, recykling, aż po kompostowanie i składowanie. Dzieci oprócz informacji w każdym ćwiczeniu muszą same coś zrobić, czy to pokolorować kosze do segregacji czy zgiąć karton po mleku w celu zmniejszenia jego objętości. Dodatkowo w paru zdaniach tekstu do każdego zadania autorki zadają pytania dziecku dotyczące traktowania śmieci w domu przedszkolaka. Te ważne, dobre "wzorce środowiskowe" są przenoszone do domu. Dzięki temu jest szansa, iż dziecko stanie się nauczycielem własnych rodziców. Interesująca jest także gra planszowa, która jest ciekawym podsumowaniem wszystkich wiadomości umieszczonych w książeczce. Ponadto dziecko musi samo wykonać pionki i kostkę do gry. Każdy przedszkolak ucieszy się także z naklejki. Przyklejona w widocznym miejscu w mieszkaniu, np. na lodówce będzie mu przypominała o segregowaniu, ponownym użytkowaniu i zmniejszaniu objętości odpadów.

Niniejszy zestaw ćwiczeń spełnia wszelkie wymogi materiałów do nauczenia przedszkolnego. Dlatego z całym przekonaniem rekomenduję go do użytku w przedszkolach.

mgr Urszula Bilska
nauczyciel nauczania początkowego
Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 158 w Krakowie

Małgorzata Grodzińska-Jurczak, Agata Bartosiewicz, Co każdy przedszkolak o śmieciach wiedzieć powinien?, ZB, Kraków 2002 - por. oferta Wyd. ZB.